Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Atrakcje turystyczne Tatr w wierszach Kazimierza Przerwy‑Tetmajera

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

2) rozróżnia style funkcjonalne polszczyzny oraz rozumie zasady ich stosowania;

7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

2) zna pojęcie aktu komunikacji językowej oraz jego składowe (komunikat, nadawca, odbiorca, kod, kontekst, kontakt);

3) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, metajęzykową, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);

5) posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej;

7) stosuje zasady etyki wypowiedzi; wartościuje wypowiedzi językowe, stosując kryteria, np. prawda – fałsz, poprawność – niepoprawność;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

8) rozróżnia pragmatyczny i etyczny wymiar obietnic składanych w tekstach reklamy;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Lektura obowiązkowa

28) wybrane wiersze następujących poetów: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa‑Tetmajer, Leopold Staff;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

identyfikuje popularne atrakcje turystyczne Tatr w wierszach Kazimierza Przerwy‑Tetmajera,
porówuje język literacki z językiem reklamy,
ocenia, czy utwór poetycki może pełnić funkcje reklamowe,
tworzy własny tekst reklamowy, w którym wykorzystuje cytaty z wiersza Kazimierza Przerwy‑Tetmajera.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
giełda pomysłów.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel prosi także, by zastanowili się, jakie cechy tekstu reklamowego powodują, że jest on skutecznym narzędziem wywierania wpływu na odbiorców.
Recytacja. Chętna lub wybrana osoba przygotowuje głośne czytanie utworu poetyckiego Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej, Pod Rysami, W Kościeliskach w nocy, Nie mój Dunajec..., z elementami aktorskiej interpretacji.

Faza wprowadzająca:

Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel pyta, czy wśród uczniów znajdują się wielbiciele górskich wędrówek. Czy bywają w Tatrach? Prosi te osoby o podzielenie się swoimi wrażeniami, opowieściami. Następnie wszyscy uczniowie zastanawiają się nad odpowiedzią na pytanie: jakie uczucia mogą towarzyszyć wędrowcowi w Tatrach?
Nauczyciel informuje, że wiersze K. Przerwy‑Tetmajera będą traktowane podczas lekcji jako inspiracja do wyprawy w góry. Celem uczniów będzie również stworzenie tekstu reklamowego.

Faza realizacyjna:

Odczytanie tekstów literackich z elementami interpretacji aktorskiej. Wybrane przed lekcją osoby prezentują recytację utworów: Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej, Pod Rysami, W Kościeliskach w nocy, Nie mój Dunajec... Po uczniowskiej prezentacji pozostała część klasy przedstawia swoje wrażenia dotyczące utworów oraz prezentacji. Uczniowie zapisują swoje wrażenia w formie notatki.
Nauczyciel prosi, by uczestnicy zajęć podzielili się na 6 grup. Następnie wyświetla prezentację multimedialną i poleca, by każda grupa wybrała jedno tatrzańskie miejsce spośród przedstawionych w prezentacji (a także w bloku tekstowym).
Grupy wykonują polecenie 1 z sekcji „Prezentacja multimedialna”, każda w odniesieniu do wybranego przez siebie miejsca w Tatrach. Przedstawiciele grup prezentują efekty swojej pracy, a następnie wszystkie grupy przechodzą do wykonania polecenia 2. Kiedy prace są gotowe, uczniowie odczytują je, a członkowie pozostałych grup oceniają je, przyznając punkty od 0 do 10.
Uczniowie, nadal pracując w grupach, wykonują ćw. 4 i 5 oraz 8 z sekcji „Sprawdź się”, odnosząc się do wybranego miejsca w Tatrach.

Faza podsumowująca:

W podsumowaniu lekcji nauczyciel stawia pytanie z ćw. 7 (przygotowanie do rozprawki): czy wiersz może być reklamą? Uczniowie wymieniają się swoimi opiniami, korzystając z informacji zdobytych podczas lekcji. Na koniec zajęć nauczyciel prosi wybranych uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się…, nauczyłem się...

Praca domowa:

Do wyboru:
1) Ćwiczenie 7 z sekcji „Sprawdź się”.
2) Przygotuj się do dyskusji na temat: Co dzisiaj zachęca do odwiedzenia Tatr? Czy ma w tym udział kultura regionu i literatura, w której występują wątki tatrzańskie?

Materiały pomocnicze:

Jacek Kolbuszewski, Tatry i górale w literaturze polskiej: antologia, Wrocław 1992.
Stanisław Zieliński, W stronę Pysznej, Warszawa 1975.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Prezentacja multimedialna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się