Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Filozofowie starożytni skupiający się na ontologii

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Zapoznasz się z różnymi starożytnymi modelami objaśnienia, czym jest świat i w jaki sposób powstaje.

• Zrozumiesz motywy poszukiwania pierwszej przyczyny przez jońskich filozofów przyrody.

• Dowiesz się, czym jest ontologia jako jedna z dyscyplin w obrębie filozofii.

Cele operacyjne. Uczeń:

• relacjonuje różne starożytne modele objaśnienia, czym jest świat i w jaki sposób powstaje;

• prezentuje motywy poszukiwania pierwszej przyczyny przez jońskich filozofów przyrody;

• wyjaśnia, czym jest ontologia jako jedna z dyscyplin w obrębie filozofii.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• burza mózgów;

• praca z multimedium;

• praca z tekstem.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów, żeby poszukali w dowolnych źródłach informacji na temat różnych teorii powstania świata.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel loguje się na platformie i wyświetla na tablicy temat i cele lekcji. Prosi uczniów, by na podstawie wiadomości zdobytych przed lekcją zaproponowali kryteria sukcesu.

2. Burza mózgów. Prowadzący prosi uczniów, żeby zaprezentowali wyniki swoich poszukiwań w ramach przygotowania do lekcji. Wszystkie teorie dotyczące powstania świata zapisywane są na tablicy. Na tym etapie nie ma weryfikacji ani porządkowania propozycji uczniów.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki. Nauczyciel inicjuje rozmowę kierowaną porządkującą ten etap pracy. Prowadzący prosi uczniów, żeby porównali swoje notatki z informacjami zapisanymi na tablicy. Następnie wspólnie z uczniami porządkuje informacje i wpisuje je na mapę myśli.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Animacja”. Odczytanie polecenia do multimedium: Zapoznaj się z animacją prezentującą, jak zagadnienie istnienia świata wyrażali różni filozofowie w starożytności. Zastanów się, czy pomiędzy poszczególnymi rozważaniami filozofów, poświęconymi zagadnieniu tego, co istnieje i w jaki sposób istnieje, można wskazać elementy wspólne. Swoje przemyślenia zapisz w postaci krótkiej notatki. Wspólna praca całego zespołu klasowego nad odpowiedziami.

3. Po obejrzeniu animacji nauczyciel wyznacza ucznia, który ma za zadanie uzupełnić informacje zamieszczone na mapie myśli o treści pochodzące z filmu. W tym zadaniu pomaga mu cały zespół klasowy, podając swoje propozycje.

4. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia – od najprostszych do najtrudniejszych – i będą to robić wspólnie. Wybrana osoba czyta po kolei polecenia. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie ochotnik udziela odpowiedzi. Reszta uczniów ustosunkowuje się do niej, proponując swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

5. Po wykonaniu ćwiczeń uczniowie wspólnie przyglądają się mapie myśli znajdującej się na tablicy i decydują, czy należy ją jeszcze uzupełnić.

Faza podsumowująca:

1. Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wybrany uczeń odczytuje cele lekcji, a następnie wszyscy wspólnie omawiają: co udało się osiągnąć, do czego warto wrócić, czego nie udało się zrealizować i dlaczego.

Praca domowa:

1. Wybierz jeden tekst kultury (np. obraz, powieść, film, komiks, grę), w którym jest mowa o tym, jak powstał świat lub człowiek. Przygotuj na ten temat 5‑slajdową prezentację multimedialną.

Materiały pomocnicze:

• Tatarkiewicz W., Historia filozofii, Warszawa 2005.

• Krokiewicz A., Zarys filozofii greckiej, Warszawa 2000.

• Bryson B., Krótka historia prawie wszystkiego, tłum. J. Bieroń, Poznań 2020.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą obejrzeć multimedium jako wprowadzenie w temat lekcji.