Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Powstanie Związku Sowieckiego – inne spojrzenie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia genezę Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich;

• tłumaczy znaczenie takich pojęć jak: komunizm wojenny, internacjonalizm proletariacki, samostanowienie narodów, Nowa Polityka Ekonomiczna;

• omawia politykę gospodarczą i społeczną wprowadzoną przez bolszewików.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Powstanie Związku Sowieckiego – inne spojrzenie”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Schemat interaktywny” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat zajęć oraz ustala cele lekcji.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Uczniowie powinni krotko przedstawić konsekwencje I wojny światowej i rewolucji październikowej.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel poleca, aby wybrana osoba (wskazana albo ochotnik) przedstawiła, czym był komunizm wojenny i jaki był jego wpływ na sytuację w państwie sowieckim. Kolejna osoba przedstawia przyczyny wprowadzenia Nowej Polityki Ekonomicznej i jej założenia. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje.

2. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Nauczyciel odtwarza film, a następnie zadaje uczniom pytania: W jaki sposób i kiedy powstał Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich? Co według bolszewików miały znaczyć „samostanowienie narodowe” i „internacjonalizm proletariacki”? Wybrana osoba udziela odpowiedzi, pozostali uczniowie mogą ją uzupełniać.

3. W nawiązaniu do obejrzanego filmu oraz tekstów źródłowych zawartych w pierwszym multimedium („Schemat interaktywny”) uczniowie wykonują polecenia do niego dołączone. W tym celu dzielą się na czteroosobowe grupy i w tych zespołach pracują nad poleceniem 2: „Przedstaw strukturę władz ZSRS”. Następnie wskazana lub wylosowana grupa dzieli się swoją odpowiedzią na forum klasy. Prowadzący i pozostali uczniowie mogą dopowiadać istotne, a pominięte informacje.

4. Nauczyciel poleca, aby uczniowie w tych samych grupach wykonali polecenie 3: „Oceń, czy deklarowana w Konstytucji ZSRS swoboda opuszczenia Związku przez należące do niego republiki była faktycznie realizowana”. Jak w praktyce partia bolszewicka podchodziła do postulatów samostanowienia narodów? Uczniowie prezentują swoje odpowiedzi, wspólnie dyskutują na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie podsumowują swoją wiedzę z wykorzystaniem mapy myśli, wciąż pracując w zespołach. Każda grupa na środku kartki A4 wpisuje główne hasło „Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich” i rysuje gałęzie mapy. Powinny rozchodzić się promieniście i rozdzielać na kolejne gałęzie. Słowa, które zostaną umieszczone nad gałęziami, powinny być słowami kluczami, które wyrażają istotę myśli lub zagadnienia. Ważne, aby cała mapa zmieściła się na jednej stronie. Po wyznaczonym czasie nauczyciel prosi o omówienie mapy myśli przedstawicieli wybranych grup.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia 1 i 2 dołączone do sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

O. Figes, Szepty. Życie w stalinowskiej Rosji, Warszawa 2007.

P. Oxley, Russia 1885–1991: From Tsars to Commissars, tłum. K. Stojek‑Sawicka, Oxford University Press, 2001.

Z dziejów terroru w państwie radzieckim 1917–1953. Wybór źródeł, oprac. J. Wojtkowiak, Poznań 2012.

Wielkie mowy historii, t. 2, Od Lincolna do Stalina, wybór i oprac. T. Zawadzki, Warszawa 2006.

S. Sierpowski, Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego, t. 1, 1917–1926, Poznań 1989.

M. Wojciechowski, J. Purc, Wybrane teksty źródłowe do historii narodów ZSRR (1801–1945), Toruń 1975.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie na podstawie multimediów mogą przygotować krótkie opracowanie będące podsumowaniem lekcji.