Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Mieszko II. Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje sytuację wewnętrzną i zewnętrzną Polski w momencie objęcia władzy przez Mieszka II;

• wyjaśnia, dlaczego Mieszko II stracił władzę;

• charakteryzuje kryzys monarchii piastowskiej w XI w.;

• wyjaśnia, czym była reakcja pogańska w połowie XI w.;

• omawia straty terytorialne Polski w połowie XI w.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Mieszko II. Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel odczytuje wyświetlony na tablicy temat lekcji oraz cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Prosi jedną osobę o podsumowanie, w jakich okolicznościach Mieszko II objął władzę i jaka była sytuacja królestwa polskiego.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel odtwarza film z sekcji „Film + Sprawdź się” i poleca, aby wybrana osoba (albo ochotnik) przedstawiła okoliczności ataku wojsk niemieckich i ruskich oraz konsekwencje tych wydarzeń. W razie potrzeby koryguje błędy i uzupełnia informacje.

2. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: W jaki sposób Mieszko II powrócił do kraju? Czy udało mu się przywrócić prestiż władzy królewskiej i odwrócić trend decentralistyczny? Jak wyglądał dalszy przebieg piastowskich rządów? Uczniowie udzielają odpowiedzi, mogą wzajemnie dopowiadać istotne ich zdaniem informacje. Ważne, aby omówili wydarzenia związane z tzw. reakcją pogańską i najazdem księcia czeskiego Brzetysława.

3. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel poleca, aby uczniowie zapoznali się z mapą interaktywną. Następnie prosi wybraną osobę, aby wskazała tereny utracone przez Polskę w wyniku najazdu czeskiego pod koniec lat 30. XI w.

4. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują polecenie 2: oceniają postępowanie Brzetysława i wyjaśniają, jaki był cel przeniesienia relikwii św. Wojciecha i innych męczenników do Czech. Przedstawiciele wybranej pary prezentują swoją odpowiedź, pozostali uczniowie się do niej odnoszą.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie wykonują polecenie 4 z sekcji „Mapa interaktywna”: porównują zmiany terytorialne Polski, jakie zaszły między państwem Piastów w 1025 r. a ok. 1040 r.

2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Mieszko II. Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej” i inicjuje krótką rozmowę, pytając, czego uczniowie się nauczyli. Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia nr 1 i 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Wielka historia Polski, t. 1–10, Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.

P. Jasienica, Polska Piastów, Warszawa 2007.

Mieszko II, dodatek „Rzeczpospolitej” z cyklu Władcy Polski (nr 2a), 15.09.2007.

Wybór źródeł do historii Polski średniowiecznej (do połowy XV wieku), t. 1, Społeczeństwo i państwo polskie do połowy XIII wieku, oprac. G. Labuda i B. Miśkiewicz, Poznań 1966.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z treścią mapy interaktywnej oraz filmem, aby przygotować się do późniejszej pracy. Multimedia te mogą być także przydatne w przygotowaniach do lekcji powtórkowej obejmującej okres od Mieszka II do Bolesława Krzywoustego.