Scenariusz zajęć

Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Czy kwasy karboksylowe reagują tak samo jak kwasy nieorganiczne?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVI. Kwasy karboksylowe. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik wykaże podobieństwo we właściwościach chemicznych kwasów nieorganicznych i kwasów karboksylowych;

Zakres rozszerzony:

XVI. Kwasy karboksylowe. Uczeń:

8) projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik wykaże podobieństwo we właściwościach chemicznych kwasów nieorganicznych i kwasów karboksylowych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje podobieństwa we właściwościach chemicznych kwasów karboksylowych i kwasów nieorganicznych;

• wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji;

• projektuje i wykona doświadczenia, które udowodnią podobieństwo we właściwościach chemicznych kwasów karboksylowych i kwasów nieorganicznych.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materialu źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących;

• eksperyment.

Formy zajęć:

• praca w parach;

• praca zbiorowa;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica;

• pisak/kreda;

• podręczniki.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem. Przykładowe pytania:

• Który kwas jest przedstawicielem beztlenowych kwasów nieorganicznych?

• Który kwas jest przedstawicielem kwasów karboksylowych?

• Czy wiecie, że komórki okładzinowe żołądka produkują kwas solny, który wchodzi w skład soku żołądkowego?

• Czy wiecie, że przy produkcji aspiryny wykorzystuje się kwas octowy?

• Jak myślicie, czy pomimo tego, że te dwa kwasy należą do innych grup, mogą reagować podobnie?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów na temat właściwości chemicznych kwasów nieorganicznych i kwasów karboksylowych. Uczniowie zapisują na tablicy w tabelce po jednej stronie właściwości chemiczne kwasów nieorganicznych, a po drugiej kwasów karboksylowych. Wspólnie z nauczycielem podsumowują, które właściwości chemiczne są podobne zarówno dla kwasów karboksylowych, jak i kwasów nieorganicznych.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli klasę na sześcioosobowe grupy. Podopieczni otrzymują karteczkę z jedną właściwością wspólną dla kwasów karboksylowych i kwasów nieorganicznych. Ich zadaniem będzie zaprojektowanie i przeprowadzenie doświadczenia, które udowodni podobieństwo tej właściwości chemicznej w przypadku obydwu kwasów. Nauczyciel rozdaje odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne (zgodnie z opisem w e‑materiale).

2. Każda z grup w odpowiedniej kolejności przeprowadza doświadczenia uczniowskie (nr 1, 2, 3, 4, 5) – wg instrukcji opisanej w e- materiale. Wszyscy uczniowie otrzymują karty pracy, które uzupełniają indywidualnie. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i ich wspiera. Po zakończonej pracy liderzy grup prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną podczas wypowiedzi uczniów.

3. Doświadczenie nr 6 i/lub 7 w e‑materiale (w zależności od ilości czasu, jaka pozostała do końca lekcji) wykonuje wskazany uczeń asystent z pomocą nauczyciela. Po zakończonej pracy uczniowie wyciągają wnioski na forum klasy.

4. Samodzielna praca uczniów z grafiką interaktywną.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Przykładowe pytanie skierowane do uczniów:

• Jakim reakcjom podobnym ulegają kwasy karboksylowe i kwasy nieorganiczne?

• Jakie podobieństwa i różnice są we właściwościach kwasu solnego i octowego?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi o wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale – zestaw ćwiczeń.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas wykonywania zadania domowego.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakim reakcjom podobnym ulegają kwasy karboksylowe i kwasy nieorganiczne?

• Jakie podobieństwa i różnice są we właściwościach kwasu solnego i octowego?

2. Mazaki, kartki.

3. Karteczki dla każdej grupy z nazwą właściwości chemicznej podobnej dla kwasów karboksylowych i kwasów nieorganicznych.

4. Nauczyciel przygotowuje potrzebne sprzęt i szkło laboratoryjne, odczynniki chemiczne potrzebne do przeprowadzenia doświadczenia - opis w e‑materiale.

5. Karty pracy ucznia: