Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: Chemia
Temat: Czy kwasy karboksylowe reagują tak samo jak kwasy nieorganiczne?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XVI. Kwasy karboksylowe. Uczeń:
7) projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik wykaże podobieństwo we właściwościach chemicznych kwasów nieorganicznych i kwasów karboksylowych;
Zakres rozszerzony:
XVI. Kwasy karboksylowe. Uczeń:
8) projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik wykaże podobieństwo we właściwościach chemicznych kwasów nieorganicznych i kwasów karboksylowych;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
opisuje podobieństwa we właściwościach chemicznych kwasów karboksylowych i kwasów nieorganicznych;
wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji;
projektuje i wykona doświadczenia, które udowodnią podobieństwo we właściwościach chemicznych kwasów karboksylowych i kwasów nieorganicznych.
Strategia nauczania:
asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
dyskusja dydaktyczna;
analiza materialu źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
technika zdań podsumowujących;
eksperyment.
Formy zajęć:
praca w parach;
praca zbiorowa;
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do Internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica;
pisak/kreda;
podręczniki.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem. Przykładowe pytania:
Który kwas jest przedstawicielem beztlenowych kwasów nieorganicznych?
Który kwas jest przedstawicielem kwasów karboksylowych?
Czy wiecie, że komórki okładzinowe żołądka produkują kwas solny, który wchodzi w skład soku żołądkowego?
Czy wiecie, że przy produkcji aspiryny wykorzystuje się kwas octowy?
Jak myślicie, czy pomimo tego, że te dwa kwasy należą do innych grup, mogą reagować podobnie?
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów na temat właściwości chemicznych kwasów nieorganicznych i kwasów karboksylowych. Uczniowie zapisują na tablicy w tabelce po jednej stronie właściwości chemiczne kwasów nieorganicznych, a po drugiej kwasów karboksylowych. Wspólnie z nauczycielem podsumowują, które właściwości chemiczne są podobne zarówno dla kwasów karboksylowych, jak i kwasów nieorganicznych.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel dzieli klasę na sześcioosobowe grupy. Podopieczni otrzymują karteczkę z jedną właściwością wspólną dla kwasów karboksylowych i kwasów nieorganicznych. Ich zadaniem będzie zaprojektowanie i przeprowadzenie doświadczenia, które udowodni podobieństwo tej właściwości chemicznej w przypadku obydwu kwasów. Nauczyciel rozdaje odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne (zgodnie z opisem w e‑materiale).
Każda z grup w odpowiedniej kolejności przeprowadza doświadczenia uczniowskie (nr 1, 2, 3, 4, 5) – wg instrukcji opisanej w e- materiale. Wszyscy uczniowie otrzymują karty pracy, które uzupełniają indywidualnie. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i ich wspiera. Po zakończonej pracy liderzy grup prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną podczas wypowiedzi uczniów.
Doświadczenie nr 6 i/lub 7 w e‑materiale (w zależności od ilości czasu, jaka pozostała do końca lekcji) wykonuje wskazany uczeń asystent z pomocą nauczyciela. Po zakończonej pracy uczniowie wyciągają wnioski na forum klasy.
Samodzielna praca uczniów z grafiką interaktywną.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Przykładowe pytanie skierowane do uczniów:
Jakim reakcjom podobnym ulegają kwasy karboksylowe i kwasy nieorganiczne?
Jakie podobieństwa i różnice są we właściwościach kwasu solnego i octowego?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Czego dziś się nauczyłem/łam...
Co było dla mnie łatwe...
Co sprawiło mi trudność...
Praca domowa:
Nauczyciel prosi o wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale – zestaw ćwiczeń.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Grafika interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas wykonywania zadania domowego.
Materiały pomocnicze:
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Jakim reakcjom podobnym ulegają kwasy karboksylowe i kwasy nieorganiczne?
Jakie podobieństwa i różnice są we właściwościach kwasu solnego i octowego?
Mazaki, kartki.
Karteczki dla każdej grupy z nazwą właściwości chemicznej podobnej dla kwasów karboksylowych i kwasów nieorganicznych.
Nauczyciel przygotowuje potrzebne sprzęt i szkło laboratoryjne, odczynniki chemiczne potrzebne do przeprowadzenia doświadczenia - opis w e‑materiale.
Karty pracy ucznia: