Autor: Katarzyna Maćkowska

Przedmiot: Filozofia

Temat: Ludwig Wittgenstein

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Elementy historii filozofii.
13. Filozofia analityczna. Uczeń:
1) przedstawia główne idee wczesnej filozofii analitycznej na przykładzie jednego z następujących autorów: George Edward Moore, Bertrand Russell, Ludwig Wittgenstein;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • przedstawia tezy Traktatu logiczno‑filozoficznego Ludwiga Wittgensteina;

  • opisuje sposób, w jaki Ludwig Wiitgenstein postrzegał relację języka i rzeczywistości;

  • wskazuje różnicę między zdaniami prawdziwymi a zdaniami sensownymi.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm;

  • nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel, po zalogowaniu się na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji oraz jej cele. Określa wiążące dla uczniów kryteria sukcesu.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Kim był Ludwig Wittgenstein?

Faza realizacyjna:

  1. Burza mózgów. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą burzy mózgów i, jeśli to konieczne, wyjaśnia jej zasady. Wyłania także moderatora, który będzie zapisywał pomysły na tablicy, a następnie określa czas wykonania zadania.
    Następnie nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czym w koncepcji Wittgensteina z wczesnego okresu różnią się fakty od rzeczy? Jakie można podać przykłady faktów i rzeczy?
    Uczniowie podają propozycje odpowiedzi. Po zakończeniu fazy twórczej następuje wspólna weryfikacja pomysłów. Nauczyciel prosi uczniów, aby porównali swoje propozycje z informacjami zamieszczonymi na tablicy.

  2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Audiobook”. Uczniowie po zapoznaniu się z nim dzielą się na grupy i przygotowują odpowiedzi na pytania:
    — grupa 1: Wyjaśnij w jaki sposób – zdaniem Ludwiga Wittgensteina – język odzwierciedla rzeczywistość.
    — grupa 2: Jaka jest, według filozofa, różnica między zdaniem sensownym a zdaniem prawdziwym?
    — grupa 3: Wyjaśnij sens tezy 6.54 w kontekście poglądów filozoficznych Wittgensteina.
    Po upływie ustalonego wcześniej czasu przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycje odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do nich lub je uzupełniają. Nauczyciel czuwa nad prawidłowym przebiegiem zadania, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

  3. Praca z drugim multimedium. Uczniowie zapoznają się z materiałem w sekcji „Prezentacja TED”. Klasa dzieli się na grupy. Każdy zespół opracowuje odpowiedzi do poleceń i ćwiczeń. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie liderzy grup odczytują propozycje. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel ponownie wyświetla pytanie otwarte z e‑materiału, a uczniowie ponownie na nie odpowiadają, zapisując swoje wnioski wraz z autorefleksją dotyczącą ewentualnej zmiany stanowiska. Nauczyciel wybiera najciekawsze odpowiedzi, prezentuje je na forum klasy i komentuje, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

  2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Wypracowanie argumentacyjne. Granice mego języka oznaczają granice mego świata. Który pogląd jest rozsądniejszy: że język ograniczany jest przez świat, czy że świat ograniczany jest przez język? Czy może zależność jest obustronna bądź wcale nie istnieje? Przedstaw własną argumentację w tej kwestii i odwołaj się do innych stanowisk filozoficznych. (temat z Informatora maturalnego z filozofii z 2015 r.)

Materiały pomocnicze:

  • Sady W., Wprowadzenie do: Ludwig Wittgenstein, Uwagi o religii i etyce, Kraków 1995.

  • Wolniewicz B., O filozofii i Wittgensteinie, w: Filozofia i wartości, t. III, Warszawa 2003, s. 108–113.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film edukacyjny” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.