Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Założenia teatru Czystej Formy

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

7) rozumie pojęcie groteski, rozpoznaje ją w tekstach oraz określa jej artystyczny i wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje założenia teorii Czystej Formy,
ustala, czy zacytowany fragment Szewców Witkacego odpowiada założeniom teorii Czystej Formy,
redaguje tekst o charakterze argumentacyjnym w odniesieniu do poezji Tadeusza Micińskiego oraz założeń Czystej Formy,
decyduje, czy dane dzieło dramaturgiczne, poetyckie lub malarskie można uznać za dzieło Czystej Formy.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca, by uczniowie zapoznali się z informacjami z bloku tekstowego lekcji Założenia teatru Czystej Formy. Prosi także, by grupa chętnych uczniów przygotowała prezentację złożoną z plastycznych dzieł Witkacego, które mogłyby być ilustracją założeń Czystej Formy. Podpowiada, że mogą to być obrazy z cyklu Kompozycje astronomiczne. Dobrym pomysłem byłoby też zilustrowanie muzyką współczesną, np. alternatywną lub elektroniczną czy klubową. Uczniowie sami decydują o ostatecznym kształcie prezentacji.

Faza wprowadzająca:

Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz podaje temat lekcji.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel rozpoczyna właściwą część lekcji od wyświetlenia wykładu eksperta, prof. Andrzeja Franaszka, na temat założeń Czystej Formy w twórczości Witkacego. Poleca, by uczniowie, słuchając, notowali w zeszytach najważniejsze informacje, np. w formie mapy skojarzeń.
Po zakończeniu wykładu prowadzący prosi, by uczniowie scharakteryzowali założenia Czystej Formy. Podczas rozmowy uczniowie uzupełniają swoje notatki w zeszytach. Później nauczyciel pyta: czy teoria Czystej Formy jest możliwa do zrealizowania w sztuce? W jakich dziedzinach oprócz teatru?
Uczniowie odpowiadają swobodnie, a następnie nauczyciel prosi o przedstawienie prezentacji przygotowanej w domu. Po jej zakończeniu pyta o wrażenia widzów i o to, czy Czysta Forma znalazła odwzorowanie w malarstwie Witkacego.
W drugiej części tej fazy lekcji uczniowie rozwiązują (w parach) zadania, które towarzyszą sekcji „Film”.
Później wskazane osoby odczytują polecenia ćwiczeń 1‑3 z sekcji „Sprawdź się” i uczniowie rozwiązują je wspólnie. Dyskutują, np. ustalając odpowiedź do ćw. 3. Następnie w parach rozwiązują ćw. 4‑6.

Faza podsumowująca:

Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.
Jako podsumowanie ustaleń dokonanych podczas lekcji może służyć polecenie: Przygotuj się do dyskusji na temat teorii Czystej Formy według Witkacego – zastanów się, czy koncepcja autora Szewców dobrze opisuje zadania i właściwości sztuki, czy można ją zastosować do omawiania innych dzieł oraz czy pozostała aktualna do dziś. Uczniowie wykonują zadanie, a później nauczyciel prosi o przedstawienie argumentów w krótkiej dyskusji.

Praca domowa:

Napisz rozprawkę na 200 słów, w której odpowiesz na pytanie, dlaczego według Witkacego powieści nie można nazwać dziełem Czystej Formy.

Materiały pomocnicze:

Stanisław I. Witkiewicz, O Czystej Formie i inne pisma o sztuce, Warszawa 2003.
Janusz Degler, Witkacego portret wielokrotny, Warszawa 2013.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się