Autor: Piotr Mazur

Przedmiot: filozofia

Temat: Akceptacja sceptycyzmu

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, uczniowie liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Poznasz różne formy sceptycyzmu.

• Zweryfikujesz, na ile postawa sceptycka może ci się przydać w życiu codziennym.

• Przeanalizujesz argumenty „za” i „przeciw” względem sceptycznego pojmowania rzeczywistości.

• Ocenisz wpływ postawy sceptyckiej na rozwój nauki.

Cele operacyjne. Uczeń:

• dostrzega w poglądach filozofów paradygmaty myślowe, które są obecne w kulturze na przestrzeni wieków;

• rozwija krytyczne myślenie i sprawności logiczne poprzez analizę wybranych pytań i argumentów filozoficznych;

• identyfikuje różne problemy etyczne, rozważa je z punktu widzenia różnych stanowisk i nurtów filozoficznych na własnych przykładach.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• rozmowa kierowana.

Formy pracy:

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

1. Nauczyciel tydzień przed lekcją dzieli klasę na pięć grup. Każda grupa losuje jeden z głównych nurtów sceptycyzmu: metodyczny Kartezjusza, moralny, światopoglądowy, religijny lub naukowy. Uczniowie samodzielnie ustalają plan pracy w swojej grupie – zadania do realizacji, podział czynności do wykonania i formy realizacji. Nauczyciel udostępnia uczniom katalog wybranych przez siebie źródeł i adresów bibliograficznych (w tym e‑materiał Akceptacja sceptycyzmu ze szczególnym uwzględnieniem schematu prezentującego odmiany sceptycyzmu z perspektywy historycznej), z którymi uczniowie zapoznają się przed lekcją i wykonują zadania. Celem pracy każdej grupy jest przygotowanie multimedialnego materiału (prezentacji) z omówieniem wylosowanego nurtu sceptycyzmu.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Rozmowa kierowana. Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na różnicę pomiędzy przymiotnikiem „sceptyczny”, który dotyczy naszej codzienności (bycia sceptycznym względem czyjegoś planu czy marzenia), a „sceptycki”, odnoszącego się do postawy filozoficznej. Uczniowie oceniają, czy te pojęcia się przenikają, rozważają, w jakim stopniu i w jakich sytuacjach.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie prezentują opracowane nurty sceptycyzmu: metodologicznego, moralnego, światopoglądowego, religijnego i naukowego. Nauczyciel wskazuje mocne i słabe strony prezentacji uczniów i w razie potrzeby uzupełnia informacje.

2. Dyskusja. Nauczyciel inicjuje dyskusję o znaczeniu sceptycyzmu dziś. Tematy do dyskusji:
   – Czy jest możliwe usunięcie niezgodności poglądów między ludźmi? 
   – Czy można wskazać jakieś stanowiska, które są uznawane za powszechnie
   – Czy postawa sceptyczna umożliwia czy hamuje rozwój nauki?
   Po zakończonej dyskusji wybrany uczeń podsumowuje tę część lekcji.

3. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika materiał z sekcji „Mapa myśli”. Uczniowie wspólnie zastanawiają się nad rozwiązaniem poleceń 1‑3.

4. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie w parach wykonują ćwiczenia 1‑4 i 6‑7. Następnie omawiają swoje odpowiedzi z inną parą uczniów.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie lekcji nauczyciel zadaje uczniom pytanie podsumowujące, np. 
   – Czy sceptycyzm, podobnie jak inne filozofie starożytne, był nastawiony praktycznie, czyli miał prowadzić do szczęścia? 
   – Co można powiedzieć o współczesnym sceptycyzmie?
   – Czy ma on konkretne cele i założenia?

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Napisz pracę argumentacyjną na temat: Czy nauki sceptyków są przydatne w twoim życiu? Swoją wypowiedź poprzyj odpowiednimi argumentami.

Materiały pomocnicze:

• Abriszewski K., Sceptycyzm jako pozytywne stanowisko epistemologiczne, w: „Toruński Przegląd Filozoficzny” 2007, t. 7/8, s. 225‑240.

• A. Puczyłowski T. A., O argumencie z niewiedzy i logice sceptycyzmu, w: „Przegląd Filozoficzny” 2011, nr 2, s. 213‑227.

• Ziemińska R., Historia sceptycyzmu: w poszukiwaniu spójności, Toruń 2013.

• Renata Ziemińska R., Spójność starożytnego sceptycyzmu, w: „Przegląd Filozoficzny” 2010, nr 1, s. 147‑163.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać mapę myśli do podsumowania lekcji.