Dla nauczyciela
Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Zależność pomiędzy klimatem a wietrzeniem.
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum czteroletnie/technikum pięcioletnie, zakres podstawowy/rozszerzony/klasa I/
PODSTAWA PROGRAMOWA
Zakres podstawowy: V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały.
Uczeń:
3) charakteryzuje główne procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja) oraz skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców, lądolodu i mórz oraz wietrzenia;
Zakres rozszerzony: V. Dynamika procesów geologicznych i geomorfologicznych: najważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi, minerały, geneza i wykorzystanie skał, procesy rzeźbotwórcze i ich efekty (wietrzenie, erozja, transport, akumulacja, ruchy masowe), odkrywka geologiczna. Uczeń: 5) charakteryzuje zjawiska wietrzenia fizycznego i chemicznego, krasowienia oraz opisuje produkty i formy powstałe w wyniku tych procesów;
Kształtowane kompetencje kluczowe
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
definiuje wietrzenie,
wskazuje i charakteryzuje rodzaje wietrzenia,
wyjaśnia zależność pomiędzy klimatem a wietrzeniem,
określa intensywność wietrzenia.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, JIGSAW, grafika interaktywna
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, atlas geograficzny
Materiały pomocnicze
C. Embleton, J. Thornes, Geomorfologia dynamiczna, Warszawa PWN 1985.
M. Klimaszewski, Geomorfologia, Warszawa PWN 1978.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Czynności organizacyjne, sprawdzenie pracy domowej.
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć; przedstawia temat i cele lekcji.
Prosi uczniów o zapoznanie się z tekstem wprowadzenia w e‑materiale, następnie inicjuje krótką dyskusję dotyczącą odpowiedzi na pytanie zawarte we wprowadzeniu.
Faza realizacyjna
Nauczyciel podsumowuje dyskusję, starając się wybrać te informacje, które dotyczą zależności wietrzenie – klimat.
W dalszej części lekcji nauczyciel prosi uczniów, aby na podstawie bloku tekstowego zdefiniowali pojęcie wietrzenia oraz wyróżnili trzy rodzaje tego procesu.
Następnie uczniowie na prośbę nauczyciela tworzą cztery grupy.
Każda grupa otrzymuje od nauczyciela zadania do wykonania.
Zadania dla grup:
1 – Na czym polega wietrzenie fizyczne, jakie czynniki wpływają na jego intensywność, w jakich klimatach zachodzi najintensywniej?
2 – Na czym polega wietrzenie chemiczne, jakie czynniki wpływają na jego intensywność, w jakich klimatach zachodzi najintensywniej?
3 – Na czym polega wietrzenie biologiczne, jakie czynniki wpływają na jego intensywność, w jakich klimatach zachodzi najintensywniej?
4 – Na podstawie e‑materiału, podręcznika i atlasu geograficznego przyporządkuj każdej strefie klimatycznej dominujące rodzaje wietrzenia. Wyjaśnij przyczyny tej dominacji.
Grupy wybierają lidera, który czuwa nad pracą zespołu.
Nauczyciel objaśnia uczniom, na czym polega metoda JIGSAW, tłumaczy, że każdy uczeń musi zostać ekspertem w swoim temacie.
Uczniowie szukają informacji na zadany temat (e‑materiał, podręcznik, atlas geograficzny), wybierają wspólnie najważniejsze treści, sporządzają notatkę w zeszycie.
Po upływie określonego czasu uczniowie jednej grupy rozsiadają się do trzech pozostałych grup i przedstawiają im informacje dotyczące opracowanego zadania; pomagają pozostałym uczniom sformułować krótką notatkę (na wzór swojej).
Po kilku minutach uczniowie wracają do swojej grupy; nauczyciel podsumowuje pracę danej grupy.
Następnie uczniowie z drugiej grupy przesiadają się do kolegów z pozostałych grup ucząc ich tego, czego nauczyli się, szukając informacji na zadany temat – tak dzieje się potem z uczniami grupy trzeciej i czwartej (informacje od grupy czwartej są podsumowaniem/zwieńczeniem pracy – uczniowie tej grupy omawiają zadanie z wykorzystaniem grafiki interaktywnej).
Nauczyciel za każdym razem podsumowuje pracę danej grupy.
Na koniec pracy uczniowie na forum klasy sprawdzają swoje notatki na zadane tematy. Nauczyciel w razie potrzeby poprawia i wyjaśnia pojawiające się wątpliwości.
Podsumowując tę fazę lekcji, nauczyciel prosi uczniów o indywidualną odpowiedź na polecenie zawarte w ćwiczeniu grafiki interaktywnej.
Faza podsumowująca
Nauczyciel wprowadza uczniów do ćwiczeń w e‑materiale – w zależności od tempa pracy uczniowie wykonują kilka wskazanych przez nauczyciela ćwiczeń.
Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami – ocenia pracę uczniów i ich zaangażowanie.
Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami.
Praca domowa
Wymień rodzaje wietrzenia występujące w okolicy twojego miejsca zamieszkania. Wykaż związki tych rodzajów wietrzenia z naszym klimatem.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Grafikę interaktywną można wykorzystać we wstępnej fazie lekcji dotyczącej czynników i przebiegu procesów glebotwórczych oraz przy wyróżnianiu dominującego rodzaju erozji w różnych strefach klimatycznych (zakres podstawowy VI.1) i V.3).