Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Poetyckie wizje świata idealnego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
3) reaguje na przejawy agresji językowej, np. zadając pytania, prosząc o rozwinięcie lub uzasadnienie stanowiska, wykazując sprzeczność wypowiedzi;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • omawia realizację wątków dziękczynnych i błagalnych oraz elementów pochwalnych w hymnie Jana Kochanowskiego;

  • wyjaśnia, jakie poetyckie wizje świata można odczytać z wierszy Kochanowskiego i Szymborskiej;

  • omawia związek poetyckich rozważań Szymborskiej z nurtem filozoficznym egzystencjalizmu;

  • porównuje poetyckie wizje świata w utworach Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary? Jana Kochanowskiego i Obmyślam świat Wisławy Szymborskiej.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel przedstawia cel i temat zajęć. Następnie uczniowie indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Chętna osoba przedstawia krótko informacje, które zapamiętała z przeczytanych materiałów.

  2. Nauczyciel prosi chętną osobę o głośne odczytanie hymnu Czego chcesz od nas, Panie. Następnie zapisuje na tablicy hasła: wątki dziękczynne i błagalne oraz elementy pochwalne. Inicjuje rozmowę z uczniami na temat realizacji tych elementów w utworze Jana Kochanowskiego.

  3. Nauczyciel informuje uczniów, że od kilkudziesięciu lat powtarzany jest błąd, polegający na tym, że Pieśń opatruje się numerem i tytułuje jako Pieśń XXV. To ingerencja współczesnych wydawców, którzy w taki sposób chcą uzyskać symetryczną kompozycję zbioru nazwanego przez poetę Pieśni ksiąg dwoje. Po tego typu zabiegach każda z ksiąg składałby się z 25 wierszy. Trzeba jednak respektować kompozycję obecną w podręczniku, w której pierwsza księga liczyła 25 pieśni, druga – 24 (na końcu znalazł się wiersz rozpoczynający się od Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony). Pieśń (Czego chcesz od nas, Panie) to zatem do pewnego stopnia samodzielne dzieło, nieoznaczone numerem XXV.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel prosi, by uczniowie zapoznali się z Audiopowtórką. Następnie klasa zostaje podzielona na dwa zespoły. Grupa pierwsza zajmuje się poleceniami 1 i 2, grupa druga poleceniami 3 i 4. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.

  2. Uczniowie przechodzą do sekcji „Film”. Nauczyciel na dużym ekranie odtwarza wykład Motyw utopii w polskiej poezji współczesnej. Uczniowie ustnie odpowiadają na pytania zamieszczone w poleceniu 1. Analogicznie postępują z filmem Poetyckie wizje świata idealnego - Wisława Szymborska „Obmyślam świat”.

  3. Ćwiczenia z sekcji „Film” uczniowie wykonują w parach. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi. Nauczyciel komentuje.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Zadaje również pytania podsumowujące i prosi wybranych uczniów o odpowiedzi.
    - Jakie poetyckie wizje świata można odczytać z wierszy Kochanowskiego i Szymborskiej?
    - Jaki jest związek poetyckich rozważań Szymborskiej z nurtem filozoficznym egzystencjalizmu?

Praca domowa:

  1. Korzystając z analizy i interpretacji w audiopowtórce i filmach edukacyjnych, a także zgromadzonych w poprzednich zadaniach informacji, porównaj poetyckie wizje świata w utworach Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary? Jana Kochanowskiego i Obmyślam świat Wisławy Szymborskiej.

Materiały pomocnicze:

  • J. Pelc, Wiersze Jana Kochanowskiego w rękopisie Osmolskiego a wczesne wydania hymnu „Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary”, „Archiwum Literackie”, t. IV, pt. Miscellanea Staropolskie, Wrocław 1972.

  • https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej‑r1998‑t89‑n4/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej‑r1998‑t89‑n4‑s232‑247/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej‑r1998‑t89‑n4‑s232‑247.pdf

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiopowtórka” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Film