Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Wyspiański – secesja i ludowość

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
7) odróżnia dzieła kultury wysokiej od tekstów kultury popularnej, stosuje kryteria pozwalające odróżnić arcydzieło od kiczu.
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
1) analizuje strukturę eseju: odczytuje zawarte w nim sensy, sposób prowadzenia wywodu, charakterystyczne cechy stylu;
5) rozpoznaje i charakteryzuje główne style w architekturze i sztuce;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • przedstawia drogę artystyczną Stanisława Wyspiańskiego;

  • definiuje i charakteryzuje nurt secesji;

  • wyjaśnia przyczyny niechęci twórcy do nowych trendów artystycznych;

  • zestawia prace Stanisława Wyspiańskiego pod względem cech charakterystycznych dla ludomanii i secesji.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

Faza wprowadzająca

W fazie wprowadzającej nauczyciel prosi uczniów, by zastanowili się nad tym, czy artysta o ugruntowanej pozycji może mieszać style? W jakim celu to robi? Uczniowie – jeśli znają – mogą podać własne przykłady. Uczniowie zostają poinformowani, że będą zajmowali się oceną wpływu nurtu secesji na twórczość malarską Stanisława Wyspiańskiego. Następnie nauczyciel podaje cele lekcji, a jej temat zapisuje na tablicy.

Faza realizacyjna

Uczniowie po zapoznaniu się z treścią sekcji „Przeczytaj”, w ramach uzupełnienia zdobytej wiedzy na temat autorów tworzących w nurcie secesyjnym, odwiedzają stronę internetową: www.imucha.cz. Nauczyciel prezentuje uczniom nowoczesny, spacer wirtualny wśród dzieł tego wybitnego malarza. Uczniowie na bieżąco relacjonują wrażenia i skojarzenia z tematem zajęć. Warto, by nauczyciel wspomniał o aktorce Sarze Bernhardt, którą Alfons Mucha tak często uwieczniał na swych obrazach. Talent tej artystki wysoko cenił sam Wyspiański, który pisał w swoich listach z Paryża, że nie opuszcza ani jednego przedstawienia z udziałem znakomitej aktorki. Uczniowie mogą podjąć rozmowę o wspólnych fascynacjach różnych artystów.

Następnie nauczyciel kieruje rozmowę ściśle na temat Stanisława Wyspiańskiego i jego zainteresowań artystycznych, w tym kojarzoną z jego twórczością ludomanię. Jeśli pojawiają się problemy z definicją, uczniowie mogą zapoznać się z hasłem w słowniku w e‑materiale. Nauczyciel pyta uczniów, co może mieć wspólnego tak wysmakowana secesja z ludomanią. Następnie poleca uczniom zapoznanie się z multimedium „Film edukacyjny” – z udziałem dr hab. Justyny Bajdy. Uczniowie poznają okoliczności zainteresowania Wyspiańskiego tym nurtem, następnie wykonują przyporządkowane do multimedium polecenia. W kolejnym kroku zajmują się wybranymi pracami Wyspiańskiego (w sekcji „Galeria interaktywna”) i wymieniają ich cechy szczególne.

Faza podsumowująca

Nauczyciel informuje uczniów o tym, że secesja miała swój wpływ na wiele dziedzin życia, oczywiście także na architekturę. Prezentuje kilka zdjęć  architektury europejskiej, by zilustrować swoją tezę.

Następnie nauczyciel prosi uczniów, by opisali, określili i ocenili styl budowli, które  widzą na zdjęciach. Czy wydaje się być elitarny, powszechny, ciekawy, luksusowy, a może dostępny dla wszystkich? Może też zapytać, czy spotkali się – być może podczas podróży po Europie – z podobnymi budynkami, i czy wtopione we współczesną architekturę – wyróżniały się? Jakie wrażenie wywoływały? Po ogólnoklasowej dyskusji nauczyciel pozostawia czas na dodatkową ekspozycję dzieł Wyspiańskiego.

R1BWKDylYTsaG
Budynek Secesji Wiedeńskiej, proj. J.M. Olbrich, 1898-1899
Źródło: domena publiczna.
R11m0CtcvaA1h
Dom jednorodzinny w Wiedniu, proj. O. Wagner, 1905, 1912-1913
Źródło: domena publiczna.
Rfp6sRJabTWMp
Wiedeń, Majolikhaus, proj. O. Wagner, 1898-1899
Źródło: domena publiczna.
RnUk3XVPXjbPQ
Pawilon metra na Karlspatz w Wiedniu, proj. O. Wagner
Źródło: domena publiczna.

Materiały dodatkowe:

  • Okoń Waldemar, Stanisław Wyspiański, Wrocław 2001.

  • Taborski Roman, Polacy w Wiedniu, Wrocław 1992.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.