Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka

Przedmiot: język polski

Temat: Jak powstał świat – kosmogonia biblijna i mitologiczna.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne. Uczeń:

• wyjaśnia, na czym polega etyczna ocena poszczególnych elementów świata zawarta w Księdze Rodzaju;

• porównuje treść kosmogonii biblijnej i mitologicznej, by wyjaśnić genezę czasu świętego;

• porównuje treść kosmogonii biblijnej i mitologicznej, by wyjaśnić powody, dla których stworzono ludzkość;

• rozpoznaje słownictwo wartościujące i nacechowane emocjonalnie.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• metoda poglądowa;

• rozmowa kontrolowana;

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• praca z tekstem literackim;

• analiza i analiza porównawcza;

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego,

• burza mózgów (dyskusja)

• samokształcenie.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica/ kartka papieru, pisak/kreda;

• kartka z wierszem.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Nauczyciel inicjuje rozmowę. Stawia pytania o to, co oznacza wyraz kosmogonia i jak funkcjonują w kulturze wyobrażenia i wierzenia dotyczące początków świata. Uczniowie na zasadzie burzy mózgów wymieniają się uwagami.

2. Uczniowie porównują swoje uwagi i znaczenia wyrazu kosmogonia z umieszczonym w e‑materiałach fragmentem wypowiedzi Andrzeja Szyjewskiego. Wypisują też z tego tekstu określenia dotyczące chaosu. Wspólnie dopisują do nich określenia kosmosu. Rozpoznają różnice w tych przestrzeniach.

3. Przedstawienie celu zajęć i podanie tematu.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zapoznają się z multimedium bazowym, odsłuchują audiobook i wykonują dołączone do niego polecenia (sporządzają plan rozprawki, w której opisują podobieństwa i różnice zachodzące w wizerunkach Boga biblijnego i bogów mitologii greckiej; redagują krótką wypowiedź o znaczeniu lepienia człowieka z ziemi w obu tekstach).

2. Nauczyciel na podstawie treści audiobooka zapisuje dwa pytania, na które wybrani uczniowie udzielają odpowiedzi:

• Co wynika z treści eposu Hezjoda „Teogonia, czyli Narodziny bogów”?

• Czy podobieństwa w kosmogonii biblijnej i kosmogonii mitologicznej wskazują na istnienie ponadreligijnej (ponadkulturowej) wspólnoty?

3. Uczniowie porządkują spostrzeżenia o różnicach w mitologicznym i biblijnym opisie powstawania świata. Tworzą tabelaryczne zestawienie.

4. Uczniowie wykonują indywidualnie umieszczone w e‑materiałach ćwiczenia interaktywne, m.in:

• porównują opisy powstania świata zawarte w Księdze Rodzaju oraz w Mitologii Jana Parandowskiego;

• wykazują, że kosmogonia biblijna zawiera ocenę wszechświata według kategorii etycznych;

• wartościują słownictwo i emocjonalne zabarwienie języka w analizowanych tekstach;

• rozpoznają źródła czasu świętego (świętowania).

Jeśli starczy czasu, uczniowie wykonują również pozostałe ćwiczenia w sekcji „Sprawdź się”.

5. Uczniowie wykonują w parach ćwiczenie 8 z sekcji „Sprawdź się”. Wyjaśniają cel powstania świata według mitologii greckiej. Chętna osoba z pary przedstawia odpowiedź.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy z fragmentem poematu Hezjoda Teogonia i prosi, by uczniowie odpowiedzieli na pytania do niego dołączone.

Hezjod

Teogonia

Zaiste najpierw Chaos powstał, potem Gaja

Rozłożysta, bezpieczna podstawa dla wszystkich

Nieśmiertelnych, co śnieżnym władają Olimpem

I mglisty Tartar w głębi pod rozległą ziemią,

I Eros, najpiękniejszy z nieśmiertelnych bogów,

Wątlący członki, który i bogom i ludziom

Ujarzmia w sercach rozum i mądre zamysły. Hezjod, Narodziny bogów (Teogonia), Warszawa, 1999, s. 12

W jaki sposób Hezjod opisuje:

• pochodzenie bogów (teogonia)?

• narodziny świata (kosmogonia), który wyłania sie z Chaosu?

Uczniowie ustalają, że z Chaosu wyłania się Ziemia (Gaja) jako bezpieczna powierzchnia o kształcie dysku i pod nią Tartar, czeluść podziemna. Pojawia się też Eros jako uosobienie sił kosmicznych decydujących o rozwoju świata (miłości i popędu seksualnego).

2. Jako ćwiczenie podsumowujące nauczyciel prosi uczniów o ustne odniesie do tematu. Pyta, co uczniowie zapamiętali z lekcji, jaka jest różnica między kosmogonią biblijną a mitologiczną oraz jakie były powody stworzenia ludzkości.

Zadanie domowe

Nauczyciel formułuje polecenie pracy domowej do wyboru.

1. Grecki mit o powstaniu świata to dobry materiał na scenariusz filmowy. Zaprojektuj plakat do filmu pt. W świecie greckich bogów. Wykorzystaj do tego wybrany przez siebie wątek z mitu.

2. Jakim sferom świata i dziedzinom ludzkiej aktywności patronowali mitologiczni bohaterowie? Opisz trzy wybrane przykłady.

3. Uzasadnij przekonanie, że początkowe wersety biblijne w Księdze Rodzaju to poemat o stworzeniu świata, jego pięknie i dobru.

Materiały pomocnicze:

Ks. Kazimierz Bukowski, Biblia a literatura polska, Poznań 1988.

Ks. Michał Heller, Podglądanie Wszechświata, Kraków 2011.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą wszystkie treści audiobooka zilustrować cytatami z wybranych tekstów literackich. Mogą szczegółowo opisać mit, jego dosłowne i przenośne znaczenie, akcentując to, co zostało w micie wyobrażone i to, co stało się trwałym elementem kultury europejskiej.