Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Wesele Stanisława Wyspiańskiego a następne pokolenia

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;
4) rozumie rolę szyku wyrazów w zdaniu oraz określa rolę jego przekształceń w budowaniu znaczenia wypowiedzi.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;
2) rozróżnia style funkcjonalne polszczyzny oraz rozumie zasady ich stosowania;
4) określa rodzaje zapożyczeń i sposób ich funkcjonowania w polszczyźnie różnych epok; odnosi wskazane zjawiska do współczesnej polszczyzny;
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
1) rozumie pojęcie znaku językowego oraz języka jako systemu znaków; rozróżnia typy znaków i określa ich funkcje w tekście;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2) wskazuje i rozróżnia cele perswazyjne w wypowiedzi literackiej i nieliterackiej;
6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;
3) rozpoznaje w utworach cechy prądów literackich i artystycznych oraz odczytuje ich funkcje;
12) rozumie pojęcie aluzji literackiej, rozpoznaje aluzje w utworach i określa ich znaczenie w interpretacji utworów;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • rozpoznaje nawiązania do Wesela w tekstach literackich pochodzących z późniejszych epok,

  • ocenia, czy dramat Wyspiańskiego można dziś uznać za aktualny,

  • wskazuje uniwersalne wątki w dramacie Stanisława Wyspiańskiego,

  • interpretuje współczesny plakat do spektaklu Wesele.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • drama.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „WeseleStanisława Wyspiańskiego a następne pokolenia”. Uczestnicy zajęć zapoznają się z treścią metariału przed lekcją i przygotowują pytania, jakie można by było zadać w kontekście tematu zajęć.

  2. Nauczyciel proponuje także, by zainteresowane tematem osoby przygotowały prezentację złożoną z plakatów teatralnych do różnych wystawień Wesela (a może także innych spektakli).

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Jakie nawiązania do Wesela Wyspiańskiego odnajdujemy w późniejszych dziełach literackich? Czy przypominają wam się jakieś kwestie z Wesela, które funkcjonują w potocznej polszczyźnie? Uczniowie wymieniają się uwagami.

Faza realizacyjna:

  1. Drama. Uczniowie dzielą się na zespoły 4‑osobowe. Następnie nauczyciel informuje, że w dalszej pracy będą wykorzystywać metodę dramy. Każdy zespół ma przygotować krótki fragment programu informacyjnego lub wywiadu, którego bohaterami mogą być: Stanisław Wyspiański, Rachela, Żyd z Wesela, Tadeusz Boy‑Żeleński lub dowolna postać z dramatu Wyspiańskiego. Uczniowie wcielają się w różne role:
    - dziennikarza komentatora, który powinien zadbać o wstępne informacje, np. przedstawić powody, dla których Wesele jest wciąż żywym tekstem, dramatem chętnie wystawianym na scenach teatrów,
    - dziennikarza przeprowadzającego wywiad, który powinien zadać interesujące pytania,
    - osoby, z którą będzie przeprowadzany wywiad, która powinna się wczuć w odgrywaną postać.
    Uczniowie powinni uwzględnić osadzanie sytuacji na osi czasu (mogą to zrobić w merytorycznym wprowadzeniu). Nauczyciel wyznacza ramy czasowe na przygotowanie, po którym następuje odegranie wybranych ról. Na koniec następuje podsumowanie przez nauczyciela oraz w razie potrzeby uzupełnienie przedstawianych informacji.

  2. W drugiej części tej fazy lekcji uczniowie, pracując w parach, wykonują polecenie 1 z sekcji „Audiobook”, a nauczyciel weryfikuje poprawność ich odpowiedzi.

  3. Później prowadzący prosi o przedstawienie przygotowanej prezentacji złożonej z plakatów teatralnych. W ostatniej części tej fazy lekcji uczniowie wspólnie wykonują ćwiczenia 3‑7 z sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

  1. Na koniec zajęć nauczyciel raz jeszcze wyświetla na tablicy interaktywnej lub przy użyciu rzutnika temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście wyświetlonych treści prosi uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach nauczyłem się…

Praca domowa:

  1. Uczniowie wykonują jedno z zadań do wyboru:
    1) Zastanów się, jakie postacie mogłyby wziąć udział we współczesnym Weselu? Jakie problemy byłyby, twoim zdaniem, rozważane przez uczestników uroczystości? Jakie tłumione traumy mogłyby się ujawnić w czasie jej trwania?
    2) Wykonaj ćw. 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

  • Witold Bobiński, Konteksty kulturowe w dydaktyce literatury, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

  • Anna Dziedzic, Janina Pichalska, Elżbieta Świderska, Drama na lekcjach języka polskiego, Warszawa 1992.

  • Wojciech Natanson, Stanisław Wyspiański, Warszawa 1976.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się