SCENARIUSZ LEKCJI

Imiona i nazwiska autorów: Małgorzata Luc, Jacek Szmańda

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Zmiany minerałów zachodzące pod wpływem wody

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I

PODSTAWA PROGRAMOWA

V. Dynamika procesów geologicznych i geomorfologicznych: najważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi, minerały, geneza i wykorzystanie skał, procesy rzeźbotwórcze i ich efekty (wietrzenie, erozja, transport, akumulacja, ruchy masowe), odkrywka geologiczna.

Uczeń:

5) charakteryzuje zjawiska wietrzenia fizycznego i chemicznego, krasowienia oraz opisuje produkty i formy powstałe w wyniku tych procesów.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia hydroliza, hydratacja,

• wyjaśnia zmiany minerałów zachodzące pod wpływem wody,

• analizuje reakcje hydrolizy na przykładzie uwodnienia anhydrytu i hematytu,

• omawia prawidłowości między warunkami klimatycznymi a przebiegiem procesów hydratacji skaleni potasowych.

Strategie nauczania: konektywizm

Metody nauczania: analiza danych geomorfologicznych, rozmowa kierowana, dyskusja dydaktyczna

Formy zajęć: praca indywidualna, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer z dostępem do internetu

Materiały pomocnicze

Allen P.A., Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi, tłum. D. Woronko i in., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

Embleton C., Thornes J., Geomorfologia dynamiczna, tłum. J. Gawlik, PWN, Warszawa 1985.

Wrońska D. i in., Encyklopedia Geografia, wyd. II poprawione, Wydawnictwo Greg, Kraków 2020.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę lekcji, przypominając podstawowe informacje o procesach wietrzenia, w tym wietrzenia chemicznego: rozpuszczanie, utlenianie, uwęglanowienie i uwodnienie minerałów.

• Nauczyciel przedstawia cele lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel prosi o zapoznanie się z częścią „Przeczytaj” e‑materiału oraz wirtualnym laboratorium. Uczniowie wykonują ćwiczenia 1–3 i 5–6 z sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel czuwa nad przebiegiem pracy uczniów.

• Nauczyciel prowadzi rozmowę kierowaną. Zadaje pytania: Czym różni się hydroliza od hydratacji?, Które z wymienionych w tekście minerałów (skał) powstają na drodze uwodnienia, a które na drodze hydratacji?, Na przebieg jakich reakcji wpływają warunki klimatyczne?, Jakie minerały ilaste powstają w gorących, a jakie w umiarkowanych warunkach klimatycznych w efekcie rozpadu skaleni potasowych (np. ortoklazu)?

Faza podsumowująca

• Uczniowie wskazują:

  1. w jakim procesie dochodzi do przekształcenia hematytu w limonit i anhydrytu w gips,

  2. zależności między warunkami klimatycznymi a przebiegiem powstawania minerałów ilastych,

  3. które z omawianych na lekcji minerałów podlegają rozpuszczaniu (krasowieniu) (odpowiedź: anhydryt i gips).

• Nauczyciel przypomina cele lekcji i ocenia pracę uczniów podczas zajęć, biorąc pod uwagę ich zaangażowanie i możliwości.

Praca domowa

Rozwiąż zadania: 4, 7 i 8

Uszereguj reakcję chemiczną w zależności od rosnącej liczby cząstek wody biorących udział w hydrolizie i hydratacji.

a) 2FeIndeks dolny 2₂OIndeks dolny 3₃+ 3HIndeks dolny 2₂O → 2FeIndeks dolny 2₂OIndeks dolny 3₃ Indeks górny .^. 3HIndeks dolny 2₂O

b) 5K[AlSiIndeks dolny 3₃OIndeks dolny 8₈] + 4HIndeks dolny 2₂O → KAlIndeks dolny 4₄[(OH)Indeks dolny 4₄AlSiIndeks dolny 7₇OIndeks dolny 20₂₀] + 8SiOIndeks dolny 2₂ + 4KOH

c) 4K[AlSiIndeks dolny 3₃OIndeks dolny 8₈] + 6HIndeks dolny 2₂O → AlIndeks dolny 4₄[(OH)Indeks dolny 8₈SiIndeks dolny 4₄OIndeks dolny 10₁₀] + 8SiOIndeks dolny 2₂ + 4KOH

d) CaSOIndeks dolny 4₄ + 2HIndeks dolny 2₂O → CaSOIndeks dolny 4₄Indeks górny  . Indeks górny koniec ^. 2HIndeks dolny 2₂O

e) 3K[AlSiIndeks dolny 3₃OIndeks dolny 8₈] + HIndeks dolny 2₂O = KAlIndeks dolny 2₂(OH)Indeks dolny 2₂SiIndeks dolny 3₃OIndeks dolny 10₁₀ + 6SiOIndeks dolny 2₂ + KIndeks dolny 2₂O

odpowiedź: e) d) a) b) c)

Które z powyższych reakcji są reakcjami hydrolizy?

odpowiedź: b) c) e)

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Wirtualne laboratorium może zostać kontekstowo wykorzystane podczas zajęć poświęconych minerałom i klasyfikacji skał (zakres rozszerzony: V. 3).