Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jakie jest zastosowanie bromu i jego związków?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres  rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

11) analizuje i porównuje właściwości fizyczne i chemiczne fluorowców.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• omawia zastosowania związków bromu;

• koreluje właściwości bromu z jego zastosowaniami;

• wyjaśnia działanie klisz, stosowanych w aparatach fotograficznych.

Strategie nauczania:

• problemowa;

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• dyskusja dydaktyczna;

• technika okienko informacyjne;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących;

• eksperyment chemiczny;

• grafika interaktywna.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputer z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• podręczniki tradycyjne;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, kreda/ pisak;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Czym jest purpura tyryjska? Czy wiecie, czym są pigmenty?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel prosi uczniów o wskazanie zastosowań bromu. W tym celu może wykorzystać aplikację Mentimeter z zastosowaniem tabletów/smartfonów. Uczniowie na tabletach/smartfonach wpisują przykłady zastosowań bromu, które widoczne będą na głównym ekranie, a do których będzie można się odnieść indywidualnie.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy, rozdaje arkusze papieru A3, mazaki. Na podstawie analizy tekstu w e‑materiale oraz innych dostępnych źródeł informacji (linki w materiałach pomocniczych), uczniowie przygotowują plakaty dotyczące zastosowania związków bromu, wskazując na właściwości, które zdecydowały o jego konkretnym zastosowaniu. Pomocne do stworzenia plakatu mogą być informacje podane przez nich w fazie wstępnej lekcji. Forma plakatu dowolna: może być graficzna lub opisowa. Po wyznaczonym czasie, liderzy grup prezentują efekty pracy na forum klasy z zastosowaniem techniki gadająca ściana.

2. Eksperyment chemiczny – „Badanie reakcji emulsji zawierającej bromek srebra(I) na naświetlanie”. Uczniowie, pracując w tych samych grupach, mają za zadanie, na podstawie dostępnych im źródeł informacji – w tym e‑materiału – wymyślić doświadczenie, które pozwoli im otrzymać emulsję światłoczułą oraz przetestować ją w warunkach klasowych. Nauczyciel rozdaje karty pracy. Uczniowie najpierw formułują problem badawczy, hipotezę i projektują eksperyment: szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki, po czym prezentują efekty tego etapu pracy na forum klasy. Pozostałe osoby wraz z nauczycielem weryfikują pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów. Nauczyciel przygotowuje odpowiednie szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie wykonują kolejno czynności podane w instrukcji (patrz materiały pomocnicze), obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują równanie reakcji chemicznej, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym zaprezentowanych przez chętne osoby kolejnych efektów pracy. Równanie reakcji chemicznej uczeń zapisuje na tablicy celem sprawdzenia poprawności zapisu. Nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

3. Uczniowie samodzielnie analizują grafikę interaktywną i wykonują zawarte tam polecenia. Losowo wybrani uczniowie, po ustalonym czasie, odczytują swoje odpowiedzi na forum klasy. Pozostali dokonują ich weryfikacji merytorycznej.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Okienko informacyjne – forma indywidualnej twórczej notatki. Uczniowie w zeszycie dzielą kartkę na cztery części (poziom, pion lub po przekątnej). W pierwsze okienko uczniowie wpisują hasło, które ich interesuje. W drugim podają definicję danego terminu (z różnych źródeł). W trzecie wpisują metaforyczne znaczenie wyrazu, żart językowy, rebus itp. Ostatnie okienko może mieć formę scenki komiksowej, dialogu, karykatury z zastosowaniem interesującego uczniów terminu.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałam/łem sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Dziś nauczyłam/łem się...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika może być wykorzystana przez uczniów jako pomoc w stworzeniu notatki oraz podczas przygotowywania się do lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje:

• kreda, flamastry, kredki, arkusze papieru A3, glutaki;

2. Linki do wykorzystania:

3. https://mlodytechnik.pl/eksperymenty-i-zadania-szkolne/chemia/29850-te-ktore-tworza-sole-czesc-4-brom (https://mlodytechnik.pl/eksperymenty-i-zadania-szkolne/chemia/29850-te-ktore-tworza-sole-czesc-4-brom), dostęp z dn. 27.07.2021.

4. www.ekologia.pl/kobieta/zdrowie/brom‑br‑wlasciwosci‑dzialanie‑i-wystepowanie‑bromu,23033.html, dostęp z dn. 25.03.2021.

5. Doświadczenie chemiczne: „Badanie reakcji emulsji zawierającej bromek srebra(I) na naświetlanie”

Szkło i sprzęt laboratoryjny: zlewki, bagietki szklane, moździerz, lampa/lampa błyskowa, przezroczysty arkusz tworzywa sztucznego, pędzelek.

Odczynniki chemiczne: żelatyna, woda, bromek srebra(I).

Instrukcja wykonania:

• Przygotowanie emulsji światłoczułej: przygotuj bazę, którą może być żelatyna rozpuszczona w wodzie. W zaciemnionym pomieszaniu wymieszaj przygotowaną bazę z drobnokrystalicznym (utartym w moździerzu) bromkiem srebra.

• Tak przygotowaną emulsję nanieś pędzelkiem na dwa paski przezroczystego tworzywa sztucznego.

• Tak przygotowany jeden pasek z emulsją przetestuj poprzez naświetlenie go lampą/lampą błyskową lub światłem słonecznym.

• Obserwuj zmiany i porównaj z paskiem testowym.

3. Karta charakterystyki substancji.

4. Karta pracy ucznia: