Autor: Ewa Orlewicz

Przedmiot: Filozofia

Temat: Arystoteles: poetyka i estetyka

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Pojęcie filozofii. Uczeń:
2) wymienia i charakteryzuje ważniejsze dyscypliny filozofii: metafizyka (ontologia), epistemologia, etyka, filozofia przyrody, antropologia filozoficzna, teologia filozoficzna, filozofia piękna i sztuki (estetyka), filozofia polityki;
XII. Początki estetyki. Uczeń:
2) dyskutuje na temat „co stanowi kryterium piękna?” i w jego kontekście przedstawia Wielką Teorię pitagorejczyków (proporcja jako kryterium piękna);
3) omawia wybrane treści Poetyki Arystotelesa – pierwszego systematycznego dzieła z zakresu teorii i filozofii literatury: typologia sztuki poetyckiej, koncepcja tragedii, pojęcia mimēsis i katharsis (jedno zagadnienie do wyboru).
Lektura obowiązkowa
4) Arystoteles, fragmenty z następujących pism (w związku z działem VIII pkt 4 treści nauczania): Etyka nikomachejska (ks. II, 7–8, 1107 a), (w związku z działem XII treści nauczania): Poetyka (ks. IV, 1448 b – 1449 a);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • Poznasz poglądy Arystotelesa na temat sztuki, jej funkcji i wartości.

  • Przeanalizujesz pojęcia mimesis, katharsis i pojęcie piękna.

  • Rozstrzygniesz, czy za pomocą powyższych pojęć da się opisać sztukę współczesną, i sprawdzisz, jak zasady Poetyki funkcjonują w popkulturze.

  • Wyrazisz własne zdanie o istocie piękna i mimesis.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • przedstawia Arystotelesowskie poglądy na sztukę;

  • operuje pojęciami: mimesis, katharsispiękno;

  • odnosi pojęcia i reguły opisane w Poetyce do sztuki współczesnej;

  • formułuje własne definicje piękna i mimesis.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm;

  • nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • pytanie problemowe;

  • audiobook;

  • film edukacyjny;

  • mapa myśli;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Arystoteles: poetyka i estetyka”. Uczniowie mają zapoznać się z treściami w sekcji „Przeczytaj” i przygotować prezentację, w której przedstawią przykłady ilustrujące zagadnienia związane z tematem lekcji.

  2. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Audiobook”.

Faza wprowadzająca:

  1. Prowadzący zajęcia loguje się na platformie, wyświetla temat lekcji oraz cele. Wspólnie z uczestnikami zajęć ustala kryteria sukcesu.

  2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji i na tej podstawie dobiera uczniów w pary. Prosi o przygotowanie pytań związanych z wyświetlonym tematem zajęć i udostępnionym przed zajęciami e‑materiałem. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z zakresem lekcji? Omówienie pytań przygotowanych przez uczniów, dyskusja wstępna.

  3. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Jak na temat sztuki wypowiadał się Arystoteles? Jakie wskazywał jej funkcje oraz wartości?

Faza realizacyjna:

  1. Burza mózgów. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czym według ciebie jest piękno? Następnie informuje uczniów, że będą pracować metodą burzy mózgów, i jeśli to konieczne, wyjaśnia jej zasady. Wyłania także moderatora, który będzie zapisywał pomysły na tablicy, a następnie określa czas wykonania zadania.
    Uczniowie podają swoje propozycje. Po zakończeniu fazy twórczej następuje wspólna weryfikacja pomysłów. Nauczyciel prosi uczniów, aby porównali swoje propozycje z informacjami zamieszczonymi na tablicy.

  2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Audiobook”, a następnie odczytuje polecenie: Zapoznaj się z treścią audiobooka i odpowiedz na pytanie: Co łączy ze sobą filozofię i sztukę? Uczniowie pracują w parach, analizując treść zadania, dyskutując i zapisując wnioski. Wybrane grupy omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.
    Następnie nauczyciel wyświetla na tablicy polecenie: Spróbuj wymienić dzieła odbiegające od starożytnego kanonu i określ, czym jest piękno, za pomocą własnej definicji. Uczniowie pracują w parach.

  3. Praca z drugim multimedium. Uczniowie zapoznają się z materiałem w sekcji „Film edukacyjny”. Każdy uczeń indywidualnie rozważa polecenie 2. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie wybrani i chętni uczniowie przedstawiają swoje propozycje. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

  4. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne z sekcji „Film edukacyjny”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

  5. Uczniowie, na podstawie zebranego w domu materiału, podają na forum klasy własne przykłady ilustrujące poruszane w poleceniach i ćwiczeniach zagadnienia. Wspólna dyskusja nad trafnością i zastosowaniem przykładów.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel ponownie wyświetla pytanie otwarte z e‑materiału, a uczniowie ponownie na nie odpowiadają, zapisując swoje wnioski. Nauczyciel wybiera najciekawsze odpowiedzi, porównuje je z poprzednimi i prosi ich autorów o komentarz.

  2. Nauczyciel prosi uczniów o podsumowanie zajęć z uwzględnieniem nabytych kompetencji.

Praca domowa:

  1. Uczniowie wykonują pracę domową zawartą w sekcji „Film edukacyjny”: Jak uważasz, jakie zmiany w postrzeganiu sztuki i piękna zawdzięczamy Arystotelesowi? Przywołaj argumenty i przykłady, które uzasadnią twoje stanowisko

Materiały pomocnicze:

  • Tatarkiewicz W., Historia filozofii, tom 1, Warszawa 2005.

  • Dzieła plastyczne oraz instalacje, np. Marcela Duchampa, Josepha Kosutha, Romana Opałki, Marka Rothko, Ai Weiweia, Władysława Hasiora, Tadeusza Kantora.

  • Walczak P., Metody aktywizujące w nauczaniu filozofii, w: „Analiza i egzystencja” 10 (2009).

  • Niemirowski T., Co to znaczy „nauczać filozofii”?, w: „Forum Pedagogiczne” 1(2015).

  • Lipman M., Sharp A., Oscanyan F., Filozofia w szkole, Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa 1997.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film edukacyjny” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.