Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Filozofia kontynentalna XVII wieku: racjonalizm Kartezjusza – nauka

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe.

Cele operacyjne. Uczeń:

• relacjonuje, jakie były źrodła Kartezjańskiego racjonalizmu i jakie były efekty przyjęcia tego stanowiska;

• wyjaśnia, w jaki sposób Kartezjusz uzasadniał istnienie w świecie dwóch odrębnych substancji;

• opisuje, na czym polegała metoda Kartezjusza;

• przedstawia Kartezjańską teorię poznania.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• praca z multimedium;

• quiz;

• rozmowa kierowana.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel, po zalogowaniu się na platformie i wyświetleniu e‑materiału, odczytuje uczniom temat zajęć oraz cele, a następnie prosi, by na ich podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.

2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: kto przed Kartezjuszem wskazywał na rolę rozumu, intelektu w poznaniu? Jakie historyczne i kulturowe warunki były konieczne, żeby Kartezjusz mógł sformułować swoją metodę?

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki. Nauczyciel inicjuje rozmowę kierowaną porządkującą ten etap pracy.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Audiobook”. Uczniowie po zapoznaniu się z nim dzielą się na grupy i przygotowują odpowiedzi na pytania:
   — grupa 1: Dlaczego duch złośliwy miałby zwodzić Kartezjusza? Jakimi siłami, twoim zdaniem, miałby się przed nim wzbraniać?
   — grupa 2: Czy Kartezjusz potrafi siebie określić? Spróbuj zestawić „ja” Kartezjusza ze swoim.
   — grupa 3: Wyjaśnij ideę Boga Kartezjusza. Napisz, jak Kartezjusz przedstawia wyobrażenie Boga.
   — grupa 4: W jakim położeniu u Kartezjusza jest zdolność odczuwania? Jakimi środkami posługuje się w przekazie widzianego Boga?. Po upływie ustalonego wcześniej czasu przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycje odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do nich lub je uzupełniają. Nauczyciel czuwa nad prawidłowym przebiegiem zadania, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

3. Praca z drugim multimedium. Uczniowie zapoznają się z materiałem w sekcji „Film edukacyjny”. Klasa dzieli się na grupy. Każdy zespół opracowuje odpowiedzi do poleceń i ćwiczeń. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie liderzy grup odczytują propozycje. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

4. Uczniowie w parach opracowują quiz sprawdzający wiedzę z całej lekcji. Po określonym czasie wymieniają się przygotowanymi pytaniami z inną parą uczniów. Następnie wspólnie komentują swoje odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel przypomina uczniom cele lekcji i zaprasza ich do opisania stopnia ich osiągnięcia. Uczniowie określają, jak zmieniła się ich wiedza w stosunku do wiedzy wyjściowej.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Napisz esej, w którym ustosunkujesz się do tezy: z poznania nie można wnosić o istnieniu.

Materiały pomocnicze:

• Drozdowicz Z., Kartezjusz a współczesność, Poznań 1980.

• Migasiński J., Filozofia nowożytna, Warszawa 2011.

• Wolski A., Środa M., Sceptycyzm i poszukiwanie prawdy według Kartezjusza, audycja w polskieradio.pl.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Audiobook” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.