Autor: Agnieszka Pieszalska, Sylwia Brawata

Przedmiot: biologia

Temat: Choroby przewlekłe i zapalne układu szkieletowego człowieka

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje osobiste, społeczne w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje cyfrowe.

Cele operacyjne
Uczeń:

• chrakteryzuje najczęstsze chroby przewlekłe i zapalne układu szkieletowego;

• wyjaśnia wpływ odżywiania się i aktywności fizycznej na rozwój oraz stan kości.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• strategia wyprzedzająca.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• analiza tekstu źródłowego;

• mapa pojęć;

• ćwiczenia interaktywne.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami/słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• duże arkusze papieru, flamastry;

• karteczki z zagadnieniami do opracowania.

Przed lekcją

• Uczniowie samodzielnie zapoznają się z wprowadzeniem do e‑materiału, sekcją „Przeczytaj” oraz grafiką interaktywną.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Nauczyciel zadaje pytania:

• Co to są choroby przewlekłe?

• Co to są choroby zapalne?

• Jakie znacie choroby przewlekłe i zapalne układu szkieletowego człowieka?

2. Nauczyciel podaje cele lekcji i formułuje jej temat.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy i wyznacza im cztery stanowiska. Każdy zespół otrzymuje arkusz papieru i flamastry oraz losuje jedno z następujących zagadnień:

• krzywica;

• osteoporoza;

• choroby reumatoidalne;

• choroba zwyrodnieniowa stawów.

2. Uczniowie opracowują wylosowane zagadnienia w formie mapy pojęć, uwzględniając przyczyny schorzeń, ich objawy (w tym zmiany chorobowe przedstawione na ilustracjach) oraz sposoby zapobiegania. Czas pracy: 10 minut.

3. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie podchodzą do kolejnych stanowisk zgodnie ze wskazówkami zegara. Zapoznają się z mapami pojęć stworzonymi przez kolegów, uzupełniają informacje, korygują błędy. Uczniowie przechodzą od stanowiska do stanowiska, aż dotrą do stanowiska pierwotnie im przydzielonego. Praca przy każdym stanowisku nie powinna trwać dłużej niż 5 minut. Nauczyciel monitoruje pracę zespołów.

4. Nauczyciel podsumowuje pracę grup, wyjaśnia ewentualne wątpliwości uczniów.

5. Nauczyciel prosi uczniów, aby uważnie przyjrzeli się sporządzonym wcześniej mapom pojęć i zwrócili uwagę na sposoby zapobiegania chorobom przewlekłym i zapalnym układu szkieletowego człowieka. Następnie zadaje pytania:

• Jaki wpływ na rozwój i stan kości ma sposób odżywiania się?

• Jakie składniki pokarmowe należy dostarczać organizmowi, aby zapobiec chorobom układu szkieletowego człowieka?

• Jak należy rozumieć pojęcie „niewłaściwej higieny” w kontekście chorób przewlekłych i zapalnych układu szkieletowego człowieka?/ Pytanie pomocnicze: Dlaczego spacery służące ekspozycji na światło słoneczne jest niezbędne dla zachowania zdrowych kości, zwłaszcza w pierwszym roku życia?

• Jakie znaczenie dla stanu kości ma aktywność fizyczna?

6. Uczniowie wykonują pisemnie polecenie nr 2 zamieszczone w sekcji „Grafika interaktywna”: wyjaśniają, w jaki sposób można zapobiec chorobom układu szkieletowego. Ochotnicy odczytują swoje wypowiedzi na forum klasy.

Faza podsumowująca

1. Podsumowując rozważania uczniów dot. zapobiegania chorobom układu szkieletowego, nauczyciel zwraca uwagę, że w profilaktyce chorób kości bardzo ważne są również regularne badania dotyczące ogólnego stanu zdrowia, a w przypadku osób znajdujących się grupie podwyższonego ryzyka – badania specjalistyczne, takie jak np. densytometria (badanie gęstości kości).

2. Uczniowie wspólnie wykonują ćwiczenia interaktywne od 1 do 6 (nauczyciel wyświetla je na tablicy interaktywnej).

3. Osoba wskazana przez nauczyciela wyjaśnia, dlaczego szczupłe, wysokie kobiety o jasnej karnacji są najbardziej narażone na osteoporozę (polecenie nr 3).

Praca domowa

1. Dla wszystkich: wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8.

2. Dla chętnych: Korzystając ze źródeł wiedzy naukowej, opisz badania, na podstawie których określa się stan kości oraz stawów.

Materiały pomocnicze:

• Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej

Grafikę interaktywną można wykorzystać także na lekcjach: „Wykrywanie substancji mineralnych w kościach”, „Kości i stawy szkieletu człowieka”.