Autor: Wojciech Ostrowski

Przedmiot: filozofia

Temat: Śladami wielkich filozofów – Platon i Arystoteles.

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

VII. Filozofia i kultura europejska jako „przypisy do Platona”. Uczeń:

1) przedstawia oraz interpretuje wielkie alegorie Platona (jedna do wyboru): „drugie żeglowanie (wyprawa)” i „słońce” (Fedon, 98 c – 100 b), „jaskinia” (Państwo, 514 a – 517 a), „skrzydlaty zaprzęg” (Fajdros, 246 a–b, 253 d–e), „pierścień Gygesa” (Państwo, 358 e – 361 d);

4) wskazuje na wybranym przykładzie na obecność platonizmu w późniejszych epokach (np. w teologicznej myśli średniowiecznej, w nowożytnym matematycznym przyrodoznawstwie, w politycznych próbach budowania „państwa doskonałego”).

VIII. Filozofia Arystotelesa jako próba pogodzenia dotychczasowych opozycji filozoficznych. Uczeń:

2) przedstawia teorię materii i formy jako próbę pogodzenia materializmu (naturalizmu) i platonizmu (antynaturalizmu).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• rozpoznaje cechy stylu charakterystycznego dla pisarstwa Platona i Arystotelesa;

• umiejscawia w czasie i miejscu ważne szkoły i ośrodki recepcji platonizmu i arystotelizmu;

• identyfikuje wybrane koncepcje i rozstrzygnięcia problemów właściwe filozofii Platona i Arystotelesa;

• odszukuje recepcje tych koncepcji i rozstrzygnięć w dziejach myśli filozoficznej;

• ocenia wagę systemów filozoficznych Platona i Arystotelesa oraz wybranych rozwiązań;

• analizuje zasadność i wartość poznawczą porównywania systemów filozoficznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• mapa myśli;

• audiobook;

• grafika interaktywna;

• prezentacja;

• dyskusja.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale (audiobook);

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Wszyscy uczniowie czytają w domu przed zajęciami blok tekstowy w e‑materiale.

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celu zajęć.

2. Nauczyciel lub uprzednio przygotowany uczeń przedstawia krótkie wprowadzenie biograficzne postaci Platona i Arystotelesa.

Faza realizacyjna

1. Tworzenie mapy myśli. Szkielet mapy oraz wskazówki są wyświetlone lub narysowane na tablicy. Uczniowie – wszyscy bądź w grupach podzielonych wg postaci Platona i Arystotelesa tworzą mapę na podstawie informacji zawartych w e‑materiale oraz w innych dostępnych źródłach wiedzy. Nauczyciel koryguje i uzupełnia informacje.

2. Ćwiczenie. Nauczyciel przedstawia uczniom poniższą propozycję i pyta o to, czy – biorąc pod uwagę to, co zapisano na mapie myśli, wzięliby udział w następującym konkursie: Zorganizujcie konkurs „na najlepszego filozofa”. Podzielcie się na dwie drużyny – „Platonistów” i „Arystotelistów”. Wybierzcie sędziów. Przeprowadźcie naradę drużyn. Po naradzie przedstawiciele drużyn spotkają się w bezpośrednim pojedynku. Każdy z nich w określonym czasie przedstawia „swojego” filozofa w jak najlepszym świetle. Wybrani sędziowie ogłoszą werdykt.

3. Następnie nauczyciel animuje dyskusję o sensie przeprowadzania takiego rodzaju konkursu, kierując się np. następującymi pytaniami: Czy istnieją „lepsze” i „gorsze” filozofie? Czy istnieją obiektywne kryteria porównawcze, przy pomocy których można by taki konkurs rozstrzygnąć? Czy twórczość filozoficzna, a także inna, może być traktowana agonistycznie?

4. Realizacja zadań interaktywnych z e‑materiału wskazanych przez nauczyciela.

Faza podsumowująca

Nauczyciel zadaje uczniom pytania podsumowujące:

• Jakie cechy stylu oraz tezy różnią filozofię Platona i Arystotelesa?

• Jakie są główne ośrodki recepcji i kontynuacji filozofii platońskiej i arystotelesowskiej? Umieść je w czasie i miejscu.

Praca domowa:

Rozważ następujące pytanie: Czy gdyby Platon (lub Arystoteles) pozostał nieznany, to byłby wielkim filozofem? Napisz kilkuzdaniową odpowiedź na to pytanie. Zwróć uwagę na przyjęte kryterium „wielkości filozofa”.

Materiały pomocnicze:

Copleston F., Historia filozofii, tom I: Grecja i Rzym, Warszawa 1998.

Reale G., Historia filozofii starożytnej. Tom II: Platon i Arystoteles, Lublin 2012.

Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. I, różne wyd.

Tyburski W. i in., Historia filozofii i etyki do współczesności, różne wyd.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać mechanizm mapy myśli do podsumowania lekcji.