Autor: Piotr Mazur

Temat: Wymiary egzystencjalizmu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Wymienisz głównych przedstawicieli egzystencjalizmu.

• Scharakteryzujesz humanistyczny, etyczny i indywidualistyczny wymiar egzystencjalizmu. 

• Przeanalizujesz fragmenty tekstów egzystencjalistycznych.

• Wskażesz różnice i podobieństwa w różnych postaciach egzystencjalizmu.

Cele operacyjne. Uczeń:

• omawia poglądy filozofów reprezentatywnych dla poszczególnych epok kultury europejskiej;

• rozpoznaje związki między filozofią a innymi działami kultury europejskiej, zwłaszcza między filozofią a sztuką (w tym literaturą piękną), religią i nauką;

• wymienia ważniejsze pojęcia, zagadnienia i stanowiska głównych dyscyplin filozoficznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

• odwrócona klasa;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• śniegowa kula.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

1. Nauczyciel tydzień przed lekcją dzieli klasę na trzy grupy oraz udostępnia uczniom materiał „Wymiary egzystencjalizmu”. Każda grupa losuje jeden z nurtów w filozofii egzystencjalizmu: humanizm, indywidualizm, etyzm. Uczniowie mają za zadanie przygotować prezentacje o przedstawicielach i założeniach tych nurtów. Warto ustalić z nimi kryteria oceny prezentacji, przy czym powinni sami je zaproponować i zatwierdzić. Nauczyciel może zaproponować np. następujące: długość prezentacji, liczba wykorzystanych źródeł, obecność cytatów, sposób przekazu, wzbudzenie zainteresowania słuchaczy, etc.

2. Uczniowie samodzielnie ustalają plan pracy w swojej grupie – zadania do realizacji, podział czynności do wykonania między jej członkami i formy realizacji.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel podaje temat i cele lekcji oraz wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Mapa myśli. Uczniowie w parach udzielają odpowiedzi na polecenie 1. zawarte w sekcji „Mapa myśli”: 
   – Zapoznaj się z mapą myśli i wynotuj z niej słowa kluczowe dla egzystencjalizmu. Znajdź w tekstach egzystencjalistycznych cytaty, które mogą stanowić ilustrację przedstawionych na mapie myśli idei i zagadnień. Zanotuj je.
   Następnie porównują swoje odpowiedzi z inną parą uczniów.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie prezentują opracowane zagadnienia, wyjaśniają używane pojęcia. Prezentacje podlegają ocenie według wcześniej ustalonych kryteriów. Wybrana osoba podsumowuje ten etap lekcji. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej, wskazując mocne i słabe strony prezentacji.

2. Śniegowa kula. Debata z wykorzystaniem metody „śnieżnej kuli”. Każdy z uczniów wymyśla pytanie, jakie chciałby zadać egzystencjalistom z wybranego nurtu. Następnie uczniowie łączą się w pary i analizują swoje propozycje, pozostawiając tylko jedną z nich. Pary łączą się w czwórki itd. Procedura trwa aż do momentu, gdy pozostaną tylko dwie grupy i zostaną tylko dwa pytania. Wtedy cała klasa losuje tylko jedno z nich, następnie formułuje na jego podstawie tezę i zaczyna się debata. Uczniowie wybierają stanowisko zgodnie ze swoim światopoglądem i przekonaniami i zajmują miejsca po dwóch stronach sali. Nad przebiegiem debaty czuwa nauczyciel lub wybrany uczeń.

3. Realizacja zadań interaktywnych 1‑5 z e‑materiału w sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie indywidualnie udzielają odpowiedzi na polecenie nr 2 w sekcji „Mapa myśli: Na podstawie mapy myśli oraz wypisanych cytatów sformułuj notatkę o trzech nurtach egzystencjalizmu, która będzie podsumowaniem lekcji.

2. Weryfikacja przygotowanej na początku lekcji mapy myśli. Co się zmieniło? Co można dopisać?

3. Lekcję podsumowuje chętny uczeń, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

Zadania interaktywne nr 6‑8 z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

• Martin Heidegger, List o humanizmie, [w:] Barbara Markiewicz, Filozofia dla szkół średnich, tłum. Józef Tischner, Warszawa 1988.

• Karl Jaspers, Filozofia, [w:] Barbara Markiewicz, Filozofia dla szkół średnich*, tłum. Mirosław Skwieciński, Warszawa 1988.

  • Jean‑Paul Sartre, Egzystencjalizm jest humanizmem, [w:] Barbara Markiewicz, Filozofia dla szkół średnich, tłum. Anna Rudzińska, Warszawa 1988.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać mapę myśli do podsumowania lekcji.