Scenariusz zajęć

Autor: Amanda Gałkowska, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Właściwości fizykochemiczne tlenku krzemu

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym.

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XI. Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń:

1) bada i opisuje właściwości tlenku krzemu(IV); wymienia odmiany tlenku krzemu(IV) występujące w przyrodzie i wskazuje na ich zastosowania.

Zakres rozszerzony

XI. Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń:

1) bada i opisuje właściwości tlenku krzemu(IV); wymienia odmiany tlenku krzemu(IV) występujące w przyrodzie i wymienia ich zastosowania.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• przedstawia informacje na temat odmian tlenku krzemu(IV);

• formułuje wnioski na temat właściwości fizycznych tlenku krzemu(IV);

• pisze i bilansuje równania reakcji z udziałem tlenku krzemu(IV);

• ocenia charakter chemiczny tlenku krzemu(IV).

Strategie nauczania:

• problemowa;

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• eksperyment chemiczny;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film samouczek;

• sketchnotka;

• technika bateria.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda/pisak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj” dotyczące występowania tlenku krzemu(IV) w skorupie ziemskiej.

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie określają właściwości fizykochemiczne tlenku krzemu(IV) – zapisują na tablicy.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny – „Badanie reakcji tlenku krzemu(IV) z wodą, kwasem solnym i roztworem wodnym wodorotlenku sodu”. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy, rozdaje karty pracy. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło, sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne przygotowane na stole laboratoryjnym. Uczniowie samodzielnie formułują pytanie badawcze i hipotezę. wykonują kolejno czynności podane w instrukcji (patrz materiały pomocnicze), obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują równanie reakcji chemicznej, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Po wyznaczonym czasie, liderzy grup prezentują wyniki na forum klasy. Równanie reakcji chemicznej formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej chętna osoba zapisuje na tablicy celem sprawdzenia poprawności zapisu.

2. Uczniowie samodzielnie zapoznają się z e‑materiałem w sekcji „Przeczytaj”, po czym wykonują sketchnotkę. Po wyznaczonym czasie, chętni uczniowie prezentują swoją sketchnotki na forum klasy.

3. Uczniowie w parach pracują z filmem samouczkiem, który przedstawia badanie właściwości fizykochemicznych tlenku krzemu. Zapoznają się z poleceniem i wykonują zawarte w medium ćwiczenia. Powrót do fazy wstępnej i porównanie wypowiedzi uczniów z nowo zdobytymi informacjami.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu, daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez nauczyciela w ramach lekcji odwróconej. Uczniowie mogą medium wykorzystać podczas przygotowywania się do lekcji czy pracy kontrolnej. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą film wykorzystać w ramach samokształcenia do uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje:

• arkusze papieru;

• mazaki.

2. Nauczyciel przygotowuje planszę z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% do oceny stopnia opanowania zagadnień oraz cenki dla uczniów.

3. Polecenie podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Czy tlenek krzemu(IV) rozpuszcza się w wodzie?

• Czy tlenek krzemu(IV) reaguje z kwasem fluorowodorowym?

• Jaki związek chemiczny powstaje w reakcji tlenku krzemu(IV) z wodorotlenkiem sodu?

• Jaki charakter chemiczny wykazuje tlenek krzemu(IV)?

• Podaj nazwę zwyczajową tlenku krzemu(IV).

2. Doświadczenie chemiczne: „Reakcje tlenku krzemu(IV)”.

Sprzęt i szkło laboratoryjne: probówki, statywy na probówki, łyżeczka, pipety.

Odczynniki chemiczne: tlenek krzemu(IV) w postaci piasku, woda destylowana, kwas solny, wodny roztwór wodorotlenku sodu.

Instrukcja wykonania doświadczenia I:

• Ponumeruj probówki: probówka 1, probówka 2, probówka 3.

• Do każdej probówki nasyp niewielką ilość piasku.

• Do pierwszej probówki wlej wodę destylowaną.

• Do drugiej probówki wlej 15 cmIndeks górny 3³ kwasu solnego.

• Do trzeciej probówki wlej 15 cmIndeks górny 3³ wodnego roztworu wodorotlenku sodu.

• Obserwuj zmiany.

3. Karty charakterystyk substancji.

4. Karta pracy ucznia: