Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Kościół we wczesnym średniowieczu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• analizuje pozycję kościołów chrześcijańskich w państwach powstałych na gruzach imperium rzymskiego;

• opisuje chrystianizację Irlandii i Brytanii;

• analizuje teksty źródłowe dotyczące Kościoła w wczesnym średniowieczu.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca uczniom, aby przypomnieli sobie proces rozwoju chrześcijaństwa i rozszerzania wpływów na terenach imperium rzymskiego.

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Nauczyciel poleca, aby jedna osoba (wskazana lub ochotnik) krótko omówiła rozwój chrześcijaństwa na terenach imperium rzymskiego. W razie potrzeby dopowiada istotne informacje.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przedstawia proces rozwoju chrześcijaństwa i kościołów chrześcijańskich na terenach dawnego imperium (a w ówczesnym czasie – królestw barbarzyńskich). Omawia barbaryzację Kościoła z jednej strony, z drugiej zaś postępującą chrystianizację ziem europejskich i rozwój klasztorów na Wyspach Brytyjskich, skąd chrześcijaństwo promieniowało na dalsze regiony.

2. Praca z pierwszym multimedium („Schemat interaktywny”). Nauczyciel zapowiada, że uczniowe będą pracowali nad tekstami źródłowymi dotyczącymi Kościoła wczesnośredniowiecznego. W tym celu dzieli uczniów na czteroosobowe grupy i losuje wśród nich trzy zakresy tematyczne:

• zagadnienie 1: średniowieczni mnisi (teksty 1–3: św. Benedykt z Nursji o różnych rodzajach mnichów; reguła benedyktynów; Kasjodor o benedyktyńskiej pracy);

• zagadnienie 2: kult świętych i ich nauki (teksty 5–7: cuda św. Bonifacego; opisy kultu świętych; żegluga św. Brendana);

• zagadnienie 3: Kościół w państwie Franków (testy 8–10: kapitularz Karola Wielkiego; list Karola do opata Fuldy; potwierdzenie nadania przywilejów dla papiestwa).

Po ustalonym wcześniej czasie wyznaczeni przedstawiciele każdej z grup prezentują podsumowania, pozostali uczniowie przygotowują swoje notatki.

3. Praca z drugim multimedium („Film”). Uczniowie zapoznają się z nagraniem i wynotowują najważniejsze informacje. W parach wykonują ćwiczenia 1 i 2, sprawdzając swoje odpowiedzi z inną parą.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Kościół we wczesnym średniowieczu” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

Wykonaj polecenia 1 i 2 dołączone do schematu interaktywnego.

Materiały pomocnicze:

Wybór tekstów źródłowych do historii Kościoła, cz. 1, Starożytność i średniowiecze, wybór i oprac. L. Wilczyński, Poznań 2007.

A. Paner, J. Iluk, Na tabliczce, papirusie i pergaminie. Źródła historyczne dla uczniów szkoły średniej. Starożytność, średniowiecze, Koszalin 1997.

Religie Wschodu i Zachodu. Wybór tekstów, praca zbiorowa pod red. K. Banka, Warszawa 1991.

Europa w średniowieczu. Wybór źródeł do historii powszechnej średniowiecza, oprac. G.P. Bąbiak, J. Kaliszuk, pod red. E. Potkowskiego, Pułtusk 1996.

Upadek cesarstwa rzymskiego i początki feudalizmu w Europie i w Bizancjum, oprac. M.H. Serejski, Warszawa 1954.

J. Garbarczyk, K. Pieradzka, Teksty źródłowe do historii powszechnej wieków średnich, Kraków 1978.

A. Bober, Anglia, Szkocja, Irlandia. Teksty źródłowe do historii Kościoła i patrystyki I–X w., tłum. A. Bober, Lublin 1991.

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 4, Wczesne średniowiecze, oprac. J. Włodarczyk, Warszawa 1960.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z tekstami źródłowymi zawartymi w schemacie oraz obejrzeć film – zdobyta dzięki temu wiedza przyda się podczas fazy realizacyjnej.