Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Sentymentalizm i jego pokłosie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje cechy sentymentalizmu jako stylu życia i prądu literackiego,
dostrzega związki sentymentalizmu ze zjawiskami społeczno‑historycznymi, np. jego wpływ na wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej,
analizuje rolę sentymentalizmu, jaką odegrał w rozwoju literatury.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
rozmowa kierowana.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Sentymentalizm i jego pokłosie”. Uczniowie powinni zapoznać się z blokiem tekstowym oraz galerią zdjęć interaktywnych.
Nauczyciel prosi także dwa zespoły o przygotowanie krótkich prezentacji: 1. Co było PRZED sentymentalizmem? (Chodzi o zarysowanie tła: najważniejsze idee oświecenia i wcześniej baroku). 2. Co nastąpiło PO sentymentalizmie? (Wielka Rewolucja Francuska, a w literaturze romantyzm).

Faza wprowadzająca:

Lekcja rozpoczyna się od prezentacji tła społeczno‑kulturowego, na którym rozkwitł sentymentalizm. Pierwsza z przygotowanych grup przedstawia swoje ustalenia, pozostali uczniowie notują najważniejsze informacje, mogą również włączać się do prezentacji. Nauczyciel ocenia pracę zaangażowanych osób.
Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

Faza realizacyjna:

Prowadzący prosi, by uczniowie stworzyli na tablicy mapę skojarzeń związanych ze słowami „sentymentalny”, „sentymentalizm”. Ważne są skojarzenia literackie i pochodzące z języka potocznego.
Następnie nauczyciel wyświetla galerię zdjęć multimedialnych. Prosi, by jeden z uczniów przeczytał polecenie 1, i otwiera dyskusję na temat poruszony w zadaniu. Później uczniowie indywidualnie wykonują polecenie 2 towarzyszące galerii.
W następnej części tej fazy lekcji nauczyciel odtwarza pierwsze nagranie z sekcji „Audiobook”. Odczytuje polecenie 1 i rozpoczyna dyskusję na jego temat (będzie to kontynuacja refleksji poruszonych w rozmowie o paradoksie sentymentalizmu i Wielkiej Rewolucji Francuskiej). Prosi, by uczniowie zanotowali wnioski.
Następnie odtwarza drugą część audiobooka i poleca, by uczestnicy zajęć podzieli się na dwie grupy. Pierwsza wykonuje polecenie 2, a druga polecenie 3 z sekcji „Audiobook”. Następnie uczniowie prezentują swoje ustalenia i formułują wspólne wnioski, a nauczyciel moderuje ich dyskusję.

Faza podsumowująca:

W podsumowaniu lekcji następuje prezentacja drugiej grupy przygotowanych przed zajęciami uczniów – na temat wpływu sentymentalizmu na późniejsze zjawiska społeczne i kulturowe. W rozmowie warto także zapytać o wpływy sentymentalne we współczesnej kulturze i obyczajowości, np. w literaturze popularnej czy w aranżacji ogrodów.
Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

Wykonaj polecenie 4 z sekcji „Audiobook”.

Materiały pomocnicze:

Zbigniew Marecki, Nowy sentymentalizm. Światopogląd i poetyka polskiej powieści dla kobiet po 1989 roku, repozytorium CEON.
Teresa Kostkiewiczowa, Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko. Szkice o poglądach literackich polskiego Oświecenia, Warszawa 1975.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Ilustracja interaktywna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Audiobook