Scenariusz zajęć

Autor: Amanda Gałkowska, Krzysztof Blaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Co to są czynniki elektrofilowe i jakie indywidua można do nich zaliczyć?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XII. Wstęp do chemii organicznej. Uczeń:

7) klasyfikuje reakcje związków organicznych ze względu na typ procesu (addycja, eliminacja, substytucja, polimeryzacja, kondensacja).

Zakres rozszerzony

XII. Wstęp do chemii organicznej. Uczeń:

9) klasyfikuje reakcje związków organicznych ze względu na typ procesu (addycja, eliminacja, substytucja, polimeryzacja, kondensacja) i mechanizm reakcji (elektrofilowy, nukleofilowy, rodnikowy); wyjaśnia mechanizmy reakcji; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, czym jest czynnik elektrofilowy;

• rozpoznaje czynniki elektrofilowe;

• ilustruje proces powstawania czynników elektrofilowych.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka;

• burza mózgów;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑maeriale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda, pisak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i pogadanka. Nauczyciel jako wstęp do lekcji proponuje przypomnienie teorii Lewisa.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel pyta uczniów jakie indywidua chemiczne można zaliczyć do kwasów Lewisa?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na cztery grupy zadaniowe, rozdaje arkusze papieru A3, mazaki. Zadaniem każdej z nich będzie opracowanie i przedstawienie na forum klasy jednego z czterech rodzajów czynników elektrofilowych (podział zawarty w e‑materiale). Uczniowie mogą korzystać z dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów, wspiera ich. Po zakończonej pracy liderzy grup prezentują efekty na forum klasy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

2. Uczniowie w parach wykonują polecenia zawarte w grafice interaktywnej pt. „Jak powstają czynniki elektrofilowe w reakcjach substytucji elektrofilowych?”. Po wykonanej pracy chętni uczniowie podają na forum odpowiedzi, pozostali uczniowie weryfikują poprawność wypowiedzi i ewentualnie proponują swoje rozwiązania do analizy.

3. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Pyta:

• Wyjaśnij, czym jest elektrofil?

• Jakich znasz przedstawicieli czynników elektrofilowych?

• Czy jony ${\text{Br}}^{+}$i ${\text{Br}}^{-}$ to elektrofile?

• Czy ${\text{CH}}_3{\text{CH}}_2^{+}$ to elektrofil?

• Czy jony ${\text{NO}}_2^{+}$ , ${\text{NO}}_3^{-}$ to elektrofile?

• Czy ${\text{HSO}}_3^{+}$ to elektrofil?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/nauczyłem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może być użyta jako forma utrwalająca w podsumowaniu lekcji, jako forma wprowadzająca przed przystąpieniem do wykonywanych zadań lub podczas przygotowywania się do sprawdzianu. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą medium wykorzystać do uzupełnienia swoich luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenie podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Wyjaśnij, czym jest elektrofil?

• Jakich znasz przedstawicieli czynników elektrofilowych?

• Czy jony ${\text{Br}}^{+}$ i ${\text{Br}}^{-}$ to elektrofile?

• Czy jony ${\text{NO}}_3^{-}$ i ${\text{NO}}_2^{+}$ to elektrofile?

• Czy CHIndeks dolny 2₂CHIndeks dolny 3₃Indeks górny +⁺to elektrofil?

• Czy ${\text{HSO}}_3^{+}$ to elektrofil?

2. Nauczyciel przygotowuje:

• arkusze papieru A3, mazaki, glutaki.