Dla nauczyciela

Autor: Anna Juwan

Przedmiot: Biologia

Temat: Fabryka komórek

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

II. Komórka. Uczeń:

1) rozpoznaje elementy budowy komórki eukariotycznej na preparacie mikroskopowym, na mikrofotografii, rysunku lub na schemacie;

5) przedstawia budowę jądra komórkowego i jego rolę w funkcjonowaniu komórki;

6) opisuje lokalizację, budowę i funkcje rybosomów;

7) przedstawia błony wewnątrzkomórkowe jako zintegrowany system strukturalno‑funkcjonalny oraz określa jego rolę w kompartmentacji komórki;

8) opisuje budowę i funkcje mitochondriów.

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

II. Komórka. Uczeń:

1) rozpoznaje elementy budowy komórki eukariotycznej na preparacie mikroskopowym, na mikrofotografii, rysunku lub na schemacie;

5) przedstawia budowę jądra komórkowego i jego rolę w funkcjonowaniu komórki;

6) opisuje budowę rybosomów, ich powstawanie oraz określa ich funkcję w komórce;

7) przedstawia błony wewnątrzkomórkowe jako zintegrowany system strukturalno‑funkcjonalny oraz określa jego rolę w kompartmentacji komórki;

8) opisuje budowę mitochondriów i plastydów ze szczególnym uwzględnieniem chloroplastów; dokonuje obserwacji mikroskopowych plastydów w materiale biologicznym;

10) wykazuje związek budowy ściany komórkowej z pełnioną funkcją oraz wskazuje grupy organizmów, u których ona występuje;

11) przedstawia znaczenie wakuoli w funkcjonowaniu komórki roślinnej;

12) przedstawia znaczenie cytoszkieletu w ruchu komórek, transporcie wewnątrzkomórkowym, podziałach komórkowych oraz stabilizacji struktury komórki; dokonuje obserwacji mikroskopowych ruchów cytoplazmy w komórkach roślinnych;

13) wykazuje różnice w budowie komórki prokariotycznej i eukariotycznej;

14) wykazuje różnice w budowie komórki roślinnej, grzybowej i zwierzęcej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

Przedstawisz budowę komórki prokariotycznej i eukariotycznej.
Określisz funkcje poszczególnych elementów komórki prokariotycznej i eukariotycznej.
Wyjaśnisz, dlaczego w organizmie wielokomórkowym komórki należące do różnych tkanek istotnie różnią się między sobą.
Wykażesz związek między budową wyspecjalizowanej komórki zwierzęcej i roślinnej a funkcją, którą pełni.
Rozwiążesz interaktywny quiz, sprawdzający wiedzę na temat wybranych rodzajów komórek.
Skonstruujesz modele komórek zwierzęcych i roślinnych przy użyciu dostępnego zestawu struktur komórkowych na podstawie ich funkcji w organizmie wielokomórkowym.
Uzasadnisz słuszność porównania komórek do swoistych fabryk.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem komputera;
gra dydaktyczna;
ćwiczenia interaktywne;
analiza grafiki interaktywnej;
prezentacja;
mapa myśli.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
arkusze papieru, flamastry.

Przed lekcją:

Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.
Troje chętnych uczniów przygotowuje krótkie prezentacje nt.: 1) komórek zwierzęcych, 2) komórek roślinnych i 3) komórek bakteryjnych. Prezentacje 1 i 2 powinny zawierać omówienie związku między budową wyspecjalizowanej komórki zwierzęcej i roślinnej a funkcją, którą pełni.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Wybrani przed lekcją uczniowie prezentują efekty pracy w domu. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującym oraz uzupełniają informacje.

Faza realizacyjna:

Mapa myśli. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy. Każda z nich na podstawie przeczytanego materiału oraz prezentacji opracowuje mapę myśli na temat budowy i działania komórek. Grupy prezentują wyniki swojej pracy. Nauczyciel uzupełnia brakujące informacje, koryguje ewentualne błędy.
Praca z multimedium („Gra edukacyjna”). Uczniowie dzielą się na zespoły i rozwiązują pytania quizowe, sprawdzając swoją wiedzę o różnych typach komórek. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na liczbę poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel ogłasza zwycięską drużynę.
Następnie uczniowie układają własne pytanie quizowe dotyczące budowy komórek i dają je do rozwiązania swoim kolegom i koleżankom (polecenie nr 2).
Praca z drugim multimedium („Grafika interaktywna”). Uczniowie, pracując indywidualnie, na podstawie grafiki interaktywnej sprawdzają swoją wiedzę na temat budowy komórek prokariotycznych i eukariotycznych. Wybierają rodzaj komórki, a następnie prawidłowo ją skonstruują, zaznaczając tylko te elementy, które zawiera.

Faza podsumowująca:

Uczniowie oceniają, czy udało im się zrealizować kryteria sukcesu sformułowane na początku lekcji.

Praca domowa:

Wykonaj polecenie nr 2 z sekcji „Grafika interaktywna”.

Materiały pomocnicze:

Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.
„Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

Multimedium zamieszczone w sekcji „Gra edukacyjna” można wykorzystać w fazie wstępnej zajęć, w celu wzbudzenia zaciekawienia uczniów.

Grafika interaktywna