Dla nauczyciela
Autor: Dorota Czarny
Przedmiot: wiedza o społeczeństwie
Temat: Społeczne skutki XIX‑wiecznego kapitalizmu
Grupa docelowa: II etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy:
I. Człowiek i społeczeństwo.
Uczeń:
3) charakteryzuje role społeczne człowieka w związku z jego przynależnością do różnych grup społecznych; analizuje zasady wzajemności, zaufania i pomocy;
IV. Prawa człowieka i ich ochrona.
Uczeń:
7) wykazuje różnice w przestrzeganiu praw człowieka w państwie demokratycznym i niedemokratycznym; przedstawia problem łamania praw człowieka w wybranym państwie niedemokratycznym;
Zakres rozszerzony:
I. Człowiek w społeczeństwie.
Uczeń:
10) wyjaśnia mechanizm konfliktów międzygrupowych, w tym ich eskalacji;
11) przedstawia zasady i metody kreatywnego rozwiązywania problemów; analizuje uwarunkowania prawidłowego procesu decyzyjnego, wspomagające rozwiązywanie problemów osobistych i grupowych;
III. Struktura społeczna i problemy społeczne.
Uczeń:
9) charakteryzuje specyfikę procesów migracyjnych do Europy i wewnątrz Europy;
XII. Prawa człowieka i ich ochrona międzynarodowa;
Uczeń:
1) przedstawia ideę oraz historyczny rozwój praw człowieka; rozróżnia generacje praw człowieka, stosując pojęcia praw negatywnych i pozytywnych oraz wskazując na inny stopień ich ochrony;
2) przedstawia kwestie urzeczywistnienia wybranej wolności człowieka i stopnia jej ograniczenia związanego z prawami innych osób lub porządkiem publicznym;
7) przedstawia argumenty na rzecz uniwersalności praw człowieka i analizuje zastrzeżenia formułowane przez jej przeciwników.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.
Cele operacyjne:
Uczeń:
przedstawia, jak wyglądało miasto przemysłowe;
charakteryzuje znaczenie społeczne i ekonomiczne kwestii robotniczej;
analizuje istniejące do dziś społeczne skutki industrializacji.
Strategie nauczania:
lekcja odwrócona;
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
dyskusja;
burza mózgów;
mapa mentalna;
elementy dramy;
praca z tekstem źródłowym.
Formy zajęć:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
flipcharty i markery.
Przebieg zajęć:
Przed lekcją
Uczniowie zapoznają się z materiałem w sekcji „Przeczytaj” oraz z audiobookiem i filmem. Dwie osoby chętne przygotowują krótkie charakterystyki Henry’ego Forda oraz Tomáša Baťy na podstawie informacji zawartych w filmie i innych źródłach, a na zajęciach wcielą się w przedsiębiorców.
Faza wstępna
1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.
2. Uczniowie metodą śniegowej kuli tworzą definicję pojęcia industrializacja. Pracują najpierw w parach, potem w czwórkach i coraz liczniejszych grupach, aż powstanie ogólnoklasowa definicja.
3. Na podstawie informacji posiadanych przez uczniów (mieli zapoznać się z tematem), uczniowie odpowiadają na pytanie: W jaki sposób rozwój techniki zmienił miasta?
Uczniowie wypowiadają się, zwracając uwagę nie tylko na wygląd miast, ale i ludzi, którzy przybywają do miasta.
Faza realizacyjna
1. Podział klasy na dwie grupy i wyłonienie liderów. Każda z grup otrzymuje arkusze papieru i markery.
2. Na tablicy nauczyciel rysuje początek mapy mentalnej – „Robotnicy” i informuje, że każda z grup ma za zadanie wyodrębnić obszary/zagadnienia, które są poruszane w e‑materiale, oraz ich skutki, konsekwencje.
Grupa 1 - Zmiany społeczne okresu industrializacji.
Grupa 2 - Robotnik i jego prawa oraz sytuacja dzieci (audiobook).
3. Po wyznaczonym czasie przedstawiciele grup umieszczają swoje arkusze w przygotowanym schemacie i omawiają wyniki swojej pracy.
4. Następuje podsumowanie pracy w grupach i sformułowanie wniosków odnośnie do sytuacji robotników.
5. Uczniowie „przedsiębiorcy” przedstawiają w krótkiej prezentacji swoje podejście do pracowników.
6. Praca w parach. Uczniowie dyskutują na temat zachowania przedsiębiorców, następnie na forum przedstawiają swoje opinie.
Faza podsumowująca
1. Wirtualny spacer. Po zapoznaniu się z materiałem uczniowie w parach wykonują ćwiczenie 1 dołączone do spaceru. Chętne/wybrane osoby przedstwiają rezultaty pracy na forum. Uczniowie mogą też porównać zabudowę Nikiszowca z osiedlem robotniczym wzniesionym przez Tomáša Baťę.
2. Jako podsumowanie zespół klasowy odpowiada na pytanie: Jakie dziś są społeczne skutki industrializacji?
3. Nauczyciel dokonuje oceny uczniów, którzy przygotowali autoprezentację przedsiębiorców.
Praca domowa:
1. Wykonaj ćwiczenia dołączone do audiobooka.
2. Wyobraź sobie, że jesteś właścicielem dużego zakładu pracy. Jak traktujesz swoich pracowników? Kogo zatrudniasz i dlaczego? Zapisz swoje refleksje.
Materiały pomocnicze:
Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998.
Słownik myśli społeczno‑politycznej, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2007.
A. Antoszewski, R. Herbut, Leksykon politologii, Wrocław 2002.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie na podstawie multimediów mogą przygotować prezentację dotyczącą pracy w fabrykach, zatrudnianych tam osób oraz warunków mieszkaniowych.