Autor: Bożena Święch

Przedmiot: język polski

Temat: Postacie symboliczne w Weselu Stanisława Wyspiańskiego.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach ( fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki.

III Tworzenie wypowiedzi

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy , ze znajomością jej funkcji językowej,

z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów.

10) w interpretacji przedstawia propozycję oczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów.

Zakres rozszerzony

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różne konteksty.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne. Uczeń:

• rozpoznaje w Weselu Stanisława Wyspiańskiego pierwowzory symbolicznych postaci;

• określa funkcje postaci symbolicznych w Weselu;

• wyjaśnia, czym jest mit narodowy;

• wykorzystuje w interpretacji scen z Wesela stosowne konteksty;

• ocenia efekty pracy własnej oraz koleżanek i kolegów;

• utrwala wiadomości na temat symbolu.

Strategie nauczania

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania

• metoda poglądowa;

• rozmowa kontrolowana;

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• eksplikacja tekstu.

Formy zajęć

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego;

• analiza tekstów kultury;

• praca z tekstem Wesela.

Środki dydaktyczne

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica/kartka papieru, pisak/kreda;

• dostępne słowniki tradycyjne lub on- line;

• tekst dramatu Wesele.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej/ rozdaje uczniom reprodukcję obrazu Stanisława Wyspiańskiego Chochoły.

2. Uczniowie mówią o swoich skojarzeniach związanych z obrazem; określają jego temat, nastrój, kolorystykę. Na podstawie słownika języka polskiego nazywają znaczenie tytułowych chochołów. Przykładowo: synonim okrycia, snopek osłaniający, ul dla ochrony przed deszczem, pęk słomy.

3. Nauczyciel podsumowuje wypowiedzi uczniów i podaje temat oraz cel lekcji.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel proponuje uczniom nową aranżację przestrzeni klasy: otwarcie drzwi, wykorzystanie części korytarza szkolnego i umieszczenie tam reprodukcji Chochołów lub chochoła wykonanego przez uczniów. Uczniowie zagospodarowują przestrzeń klasy i fragment korytarza tak, aby 5 grup pracowało niezależnie od siebie i przygotowywało prezentację przydzielonego fragmentu spotkania osoby z postacią symboliczną.

Grupa I – Stańczyk

Grupa II – Rycerz

Grupa III – Hetman

Grupa IV – Upiór

Grupa V – Wernyhora

2. Nauczyciel organizuje pracę 5 grup zadaniowych; podaje i objaśnia zadania. Uczniowie:

• przygotowują 5‑minutową ustną prezentację na temat wskazanego im przez nauczyciela spotkania uczestnika wesela z postacią symboliczną,

• korzystają z galerii zdjęć interaktywnych zamieszczonych w e‑materiale,

• wykorzystują właściwie dobrane i głośno odczytane cytaty z Wesela,

• wykorzystują do realizacji zadania e‑materiał i zaproponowane w nim ćwiczenia,

• wyjaśniają, na czym polega symboliczny charakter postaci i scen z nią związanych,

• celowo wykorzystują konteksty potrzebne do interpretacji scen z bohaterami symbolicznymi,

• przygotowują wypowiedź, pamiętając o zasadach retoryki.

3. Uczniowie prezentują efekty swojej pracy. Nauczyciel udziela grupom informacji zwrotnej dotyczącej realizacji zadania.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel zapisuje na tablicy: Mity narodowe w Weselu i prosi, aby uczniowie na podstawie e‑materiału oraz prezentacji przygotowanych w czasie zajęć zdefiniowali pojęcie mitu narodowego, wymienili mity narodowe i określili sposób ich funkcjonowania w dramacie.

2. Uczniowie korzystają z dostępnego słownika i redagują definicję mitu narodowego. Przykładowo: wyobrażenie utrwalone w kulturze; wspólne dla większości rodaków; oparte na wydarzeniach z przeszłości, które zostały owiane legendą; wyrażające zbiorowe nadzieje, lęki lub traumy; związane z postaciami historycznymi lub legendarnymi.

3. Uczniowie wypełniają tabelę lub w innej formie pisemnej dokumentują związek symbolicznej postaci Wesela z mitem narodowym.

Zadanie domowe

Nauczyciel formułuje na podstawie e‑materiałów polecenie pracy domowej.

1. Poszukaj w źródłach internetowych piosenki Jacka Kaczmarskiego pod tytułem Stańczyk. Porównaj wizerunek postaci przedstawiony w utworze z kreacją Stańczyka w Weselu Stanisława Wyspiańskiego. Podziel się swoimi refleksjami z kolegami i koleżankami z klasy.

lub

2. Przygotuj ustną wypowiedź, w której uzasadnisz słowa Marii Podrazy‑Kwiatkowskiej na temat chochoła: „Chochoł pełni rolę Fatum, ale też symbolizuje odradzanie się życia poprzez śmierć, w finale Wesela zaś ukazany został taniec śmierci”.

Materiały pomocnicze

Franciszek Ziejka, Pomsty wszystko woła. O budzeniu ducha narodu przez Stanisława Wyspiańskiego, w: Stanisław Wyspiański: W labiryncie świata, myśli i sztuki, red. A. Czabanowska‑Wróbel, Krasków 2009

Zaproście tu na wesele... Wyspiański według Wajdy, wykład Bożeny Pysiewicz na stronach www Muzeum Narodowego w Warszawie.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Zaproponowane multimedium bazowe zostanie wykorzystane w czasie fazy realizacyjnej lekcji. Można też wykorzystać galerię zdjęć z e‑materiału do lekcji podsumowującej pracę z Weselem i zredagować sprawdzian znajomości postaci z obrazów w galerii.