Autor: Sylwia Brawata

Przedmiot: biologia

Temat: Rodzaje i budowa synaps

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Opiszesz budowę synapsy.

• Sklasyfikujesz synapsy ze względu na ich umiejscowienie.

• Wykażesz różnice pomiędzy synapsami elektrycznymi i chemicznymi.

• Scharakteryzujesz pobudzające i hamujące synapsy chemiczne.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• analiza grafiki interaktywnej;

• metoda JIGSAW (układanka);

• gra dydaktyczna.

Formy pracy:

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Uczniowie czytają wprowadzenie do e‑materiału oraz tekst w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel zadaje pytania:

   • Co jest podstawową cechą komórek nerwowych?

   • W jaki sposób jest realizowana komunikacja neuronów z innymi komórkami?

   • Jak zbudowane są synapsy?

2. Nauczyciel omawia cele i przebieg lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyjaśnia pojęcie synapsy jako wyspecjalizowanego połączenia komórki presynaptycznej i postsynaptycznej, a następnie dzieli klasę na cztery równoliczne grupy. Zadaniem każdego zespołu jest opracowanie na podstawie informacji zamieszczonych w sekcji „Przeczytaj” wskazanego zagadnienia:

   • grupa I – rodzaje synaps wyróżniane ze względu na lokalizację oraz ich charakterystyka;

   • grupa II – synapsy elektryczne (ogólna budowa i sposób przekazywania impulsu nerwowego);

   • grupa III – synapsy chemiczne (ogólna budowa i sposób przekazywania impulsu nerwowego);

   • grupa IV – synapsy pobudzające i synapsy hamujące (kryterium podziału, sposób działania synaps obu rodzajów) oraz przykłady mediatorów pobudzających i hamujących.

2. Uczniowie pracują w grupach „eksperckich”: czytają informacje na zadany temat, zapisują najważniejsze informacje i omawiają je, poddają pod dyskusję ewentualne wątpliwości. Nauczyciel monitoruje działania uczniów.

3. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie odliczają i zapamiętują swój numer. Następnie tworzą nowe grupy, w taki sposób, żeby w każdym zespole znalazł się jeden uczeń o danym numerze. Teraz uczniowie przekazują sobie kolejno wiedzę zdobytą podczas pracy w grupach „eksperckich”.

4. Uczniowie wracają do swoich pierwotnych grup i rozwiązują w grupach ćwiczenie nr 5 z sekcji „Sprawdź się” (polegające na uzupełnieniu tekstu dotyczącego synaps elektrycznych).

5. Nauczyciel podsumowuje pracę w grupach i wyświetla grafikę interaktywną przedstawiającą transmisję synaptyczną w synapsie chemicznej. Wspólnie z uczniami analizuje kolejne etapy przekazywania impulsu nerwowego w synapsie. Zadaje pytania:

   • Jaki wpływ na transmisję informacji w obrębie neuronów i pomiędzy nimi miałoby usunięcie CaIndeks górny 2+²⁺ z otoczenia neuronu? (Pytanie pomocnicze: Do czego potrzebne są jony wapnia w komórce presynaptycznej?).

   • W którym momencie kończy się transmisja synaptyczna?

   Ochotnicy udzielają odpowiedzi.

6. Uczniowie, pracując w parach, wykonują ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie wyjaśnić, dlaczego w obrębie mięśnia sercowego obecne są synapsy elektryczne, odwołując się do budowy i funkcjonowania tego rodzaju synaps oraz rodzaju unerwienia i funkcji serca).

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 3 (typu „prawda/fałsz”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie dla osoby z pary: wymyślają trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia interaktywne od 1, 2, 4, 6 i 7.

Materiały pomocnicze:

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

Uczniowie mogą wykorzystać grafikę interaktywną w celu przygotowania się do lekcji powtórkowej.