Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat lekcji: Charakterystyka pasa pojezierzy

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa 3

PODSTAWA PROGRAMOWA

Zakres rozszerzony:

XIII. Związki między elementami środowiska przyrodniczego na wybranych obszarach Polski: gór, wyżyn, nizin, pojezierzy i pobrzeży.
Uczeń:

5) wyjaśnia wpływ lądolodu na środowisko przyrodnicze pojezierzy i nizin oraz porównuje rzeźbę młodoglacjalną i staroglacjalną;

Kształtowane kompetencje kluczowe

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia charakterystyczne cechy krajobrazów młodoglacjalnych

• wymienia i wskazuje na mapie główne pojezierza

• charakteryzuje pojezierza

• ocenia związki między elementami środowiska charakterystyczne dla pasa pojezierzy

Strategie nauczania: asocjacyjna i problemowa

Metody nauczania: miniwykład, pogadanka, burza mózgów, metoda graficznego zapisu – rybi szkielet, praca z mapą (metoda operatywna)

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, atlas, mapa fizyczna Polski, guma mocująca, arkusze papieru A2, pisaki, ewentualnie podręcznik

Materiały pomocnicze:

Allen P.A., Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi, PWN, Warszawa 2000.

Bednarek R., Prisinkiewicz Z., 1997, Geografia gleb, PWN, Warszawa.

Klimaszewski M., Geomorfologia, PWN, Warszawa 1978.

Kondracki J., Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 2013.

Migoń P., Geomorfologia, PWN, Warszawa 2006.

Richling A. i Ostaszewska K. (red.), 2005, Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Czynności organizacyjne

• Nauczyciel wprowadza uczniów w temat; prosi uczniów, aby odpowiedzieli na pytanie: Dlaczego jeziora występują w większości na północy Polski, a nie na południu? – krótka dyskusja

• Nauczyciel podaje temat lekcji i jej cele.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel przedstawia uczniom, w formie miniwykładu, informacje na temat zlodowaceń w Polsce. Nauczyciel może wykorzystać informacje zawarte w bloku tekstowym e‑materiału.

• Uczniowie wspólnie z nauczycielem, korzystając z mapy fizycznej Polski, wyróżniają miejsca o wyraźnej rzeźbie polodowcowej (związanej z ostatnim zlodowaceniem) i miejsca o mniej wyraźnej rzeźbie polodowcowej (związanej ze starszymi zlodowaceniami). Wskazują główne różnice. Nauczyciel wprowadza terminy rzeźba młodoglacjalna i staroglacjalna.

• Następnie nauczyciel zadaje pytanie: Czy patrząc na mapę fizyczną Polski widzimy różnice w krajobrazie pojezierzy? Czy rzeźba młodoglacjalna na każdym z naszych pojezierzy niczym się nie różni?

• Stosując burzę mózgów uczniowie wyróżniają różnice: w wysokościach i formach rzeźby, ilości i wyglądzie jezior, klimacie, glebach (jeżeli uczniowie nie wyróżnią klimatu i gleb nauczyciel powinien podsunąć im ten pomysł).

• Następnie nauczyciel dzieli uczniów na sześć grup. Objaśnia uczniom, że będą pracować metodą rybiego szkieletu nad charakterystyką trzech głównych pojezierzy. Rysuje na tablicy schemat i zapisuje na nim hasło główne (nazwę pojezierza) oraz wyróżnione elementy środowiska (jako 4 główne ości ryby) – załącznik. Zadaniem grup jest uzupełnienie „mniejszych ości”, czyli wypisanie dla danego pojezierza czterech elementów środowiska przyrodniczego. Wypisane elementy mogą ułatwić uczniom charakteryzacje poszczególnych pojezierzy. Nad każdym pojezierzem pracują dwie grupy uczniów.

• Każda grupa wybiera lidera i opracowuje charakterystykę (schemat) wylosowanego pojezierza według podanych elementów. Uczniowie mogą korzystać z atlasu, podręcznika, ewentualnie z e‑materiału.

• Następnie dwie grupy pracujące nad tym samym pojezierzem wymieniają się swoim „szkieletem”, dyskutują, uzupełniają informacje.

• Nauczyciel kontroluje pracę grup, pilnuje czasu pracy.

• Jeden z liderów dwóch grup prezentuje klasie charakterystykę wybranego pojezierza – razem są trzy prezentacje (trzy pojezierza).

• Nauczyciel podsumowuje pracę uczniów zwracając uwagę na związki między poszczególnymi elementami środowiska pojezierzy.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel rozdaje uczniom koperty z rozsypanką dotyczącą elementów rzeźby młodoglacjalnej i staroglacjalnej. Zadaniem uczniów jest wybór elementów związanych z rzeźbą młodoglacjalną. Po sprawdzeniu (która grupa wybrała najszybciej odczytuje) uczniowie przepisują cechy rzeźby młodoglacjalnej do zeszytu jako notatkę z lekcji.
  (Elementy rozsypanki:
  -do rzeźby młodoglacjalnej - zróżnicowanie spadku, znaczne deniwelacje terenu;
  - występowanie form akumulacji lądolodu np. ozy, drumliny, kemy, sandry, wzgórza morenowe; - występowanie licznych rynien polodowcowych oraz zagłębień bezodpływowych; - występowanie złożonej i cały czas formującej się sieci dolinnej;
  - obecność dużej liczby jezior, głównie polodowcowych; - obecność głazów narzutowych.
  -do rzeźby staroglacjalnej: - niewielkie różnice wysokości; - formy zdenudowane;
  - rynny polodowcowe zasypane; - moreny wyrównane; - występowanie pokryw lessowych; - iły warwowe po wyschniętych jeziorach.)

• Nauczyciel ocenia pracę i zaangażowanie uczniów na lekcji. Podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami i wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału.

• Uczniowie wykonują wybrane ćwiczenia z e‑materiału (liczba zależy od czasu, który pozostał, a on od tempa pracy uczniów). Nauczyciel pyta o ewentualne trudności i o to, co było nową wiedzą dla uczniów. Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami.

Praca domowa

• Rozwiąż pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale.

• Przeanalizuj polecenie w grafice interaktywnej. Naucz się wskazywać wymienione tam regiony na mapie Polski.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

• Grafikę interaktywną można wykorzystać na lekcji z zakresu podstawowego w temacie o działalności rzeźbotwórczej lodowców i lądolodów (rzeźba polodowcowa). (V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały. Uczeń: 3) charakteryzuje główne procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja) oraz skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców, lądolodu i mórz oraz wietrzenia;)

• Mapę z e‑materiału i część ćwiczeń można wykorzystać na lekcji powtórzeniowej z działu XIII. (Związki między elementami środowiska przyrodniczego na wybranych obszarach Polski: gór, wyżyn, nizin, pojezierzy i pobrzeży.)

Załącznik – Schemat do charakterystyki pojezierza np. Mazurskiego (przy „małych ościach” uczniowie dopisują główne cechy podanych elementów środowiska)

(Liczbę „małych ości” uczniowie mogą modyfikować – może być ich więcej).