Dla nauczyciela
Autor: Katarzyna Maćkowska
Przedmiot: Filozofia
Temat: Kurs logiki: lekcja 21. Istota definicji: warunki poprawności definicji
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele lekcji (językiem ucznia):
Poznasz najważniejsze reguły budowania poprawnych definicji.
Nauczysz się, jak rozpoznawać niektóre typowe błędy definicyjne oraz jak ich unikać.
Poćwiczysz budowanie poprawnych definicji.
Cele operacyjne. Uczeń:
zna najważniejsze reguły tworzenia poprawnych definicji;
rozpoznaje niektóre typowe błędy definicyjne;
tworzy poprawne definicje.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie pierwszych kilkunastu stron Hippiasza większego, na tyle dużo, żeby poznali co najmniej pierwsze dwie definicje zaproponowane przez filozofa.
Faza wprowadzająca:
Prowadzący zajęcia prosi wybranych uczniów o zrelacjonowanie rozmowy Sokratesa z Hippiaszem oraz wyjaśnienie powodów niepoprawności podawanych przez niego definicji. Nauczyciel komentuje wypowiedzi uczniów, nazywając błędy zgodnie z terminologią przyjętą w opracowaniu.
Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.
Faza realizacyjna:
Prowadzący lekcję dobiera uczniów w pary. Każda z nich ma za zadanie ułożyć krótki dialog na wzór rozmowy Sokratesa z Hippiaszem, której celem również będzie podanie definicji niepoprawnej ze względu na zakres, a następnie jej korygowanie poprzez wskazanie przykładów, które ukazują niezgranie zakresów definiendum i definiens. Wybrane przez nauczyciela pary prezentują swoje dialogi.
Nauczyciel rozpoczyna krótką rozmową kierowaną, której celem jest zwrócenie uwagi na problem rozbieżności między zakresem definiendum i definiens oraz docieka krótko z uczniami, jak uniknąć tego błędu.
Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Nauczyciel komentuje najważniejsze punkty, upewniając się, czy uczniowie dobrze je rozumieją.
Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia nr 1‑4. Następnie konsultują swoje odpowiedzi z koleżanką lub kolegą z ławki.
Faza podsumowująca:
W ramach podsumowania uczniowie w parach wykonują ćwiczenia nr 5 i 6. Konsultują swoje odpowiedzi z inną parą uczniów i ustalają wspólną wersję odpowiedzi.
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.
Praca domowa:
Uczniowie mają za zadanie znalezienie w dowolnym źródle definicji niepoprawnej w którymś z podanym w tej lekcji znaczeń. Następnie jego zadaniem jest zaproponowanie jej korekty.
Materiały pomocnicze:
Bronk A., Majdański S., Filozofowanie w kontekście języka. Refleksje w związku z dociekaniami Anny Wierzbickiej, w: „Roczniki Filozoficzne” 52(2004), z. 2, s. 57–73.
Niemirowski T., Co to znaczy „nauczać filozofii”?, w: „Forum Pedagogiczne” 1(2015).
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Animacja” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.