Scenariusz zajęć

Autor: Marcin Maćkiewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jakie zastosowanie może mieć azan?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny wodorku; wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia zastosowania amoniaku;

• proponuje związki amoniaku stosowane jako nawozy;

• wyjaśnia, dlaczego amoniak stosuje się jako czynnik chłodzący;

• analizuje znaczenie amoniaku w przyrodzie.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• praktyczna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• eksperyment chemiczny;

• ćwiczenia uczniowskie;

• grafika interaktywna;

• tarcza strzelnicza.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda/pisak;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Uczniowie poznają temat lekcji i jej cele. Uczniowie próbują odpowiedzieć na pytania nauczyciela: „Czy wiedzą co kryje się pod nazwą azan? Gdzie możemy go spotkać? Czy jest toksyczny? Do czego się stosuje czy wiedza co to są saletry? Jakie znają saletry”?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny – „Termiczny rozkład azotanu(V) amonu”. Nauczyciel wybiera uczniów do roli asystentów, którzy w jego obecności przeprowadzą eksperyment, rozdaje karty pracy uczniom. Uczniowie asystenci montują apartaure z przygotowanego szkła i sprzętu laboratoryjnego. Pozostali uczniowie samodzielnie formułują pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat eksperymentu. Uczniowie asystenci wykonują kolejno czynności podane w instrukcji (patrz materiały pomocnicze). Uczniowie obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują równanie reakcji chemicznej, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym zaprezentowanych przez chętnych uczniów efektów pracy. Równanie reakcji chemicznej chętny uczeń zapisuje na tablicy celem sprawdzenia poprawności zapisu.

2. Uczniowie sami dzielą się na grupy. Zadaniem uczniów będzie przygotowanie prezentacji multimedialnej nt. zastosowania amoniaku. Nauczyciel omawia kryteria oceny prezentacji (patrz materiały pomocnicze). Uczniowie mogą korzystać z różnych dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Po wyznaczonym czasie liderzy grup prezentują efekty pracy. pozostali uczniowie mogą zadawać pytania dodatkowe oraz udzielają informacji zwrotnej nt. prezentacji multimedialnej na forum klasy.

3. Nauczyciel poleca uczniom samodzielną pracę z grafiką interaktywną. Uczniowie zapoznają się z poleceniem i wykonują zawarte w medium ćwiczenia.

Faza podsumowująca:

1. Tarcza strzelnicza. Celem tej metody jest bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej. Uczniowie na tarczy strzelniczej zawieszonej w sali lekcyjnej, z użyciem cenek, zaznaczają w skali od 0 do 10 swoje „strzały”. Koło można podzielić na części, w których oceniać można różne aspekty pracy, np. przydatność, atrakcyjność, stopień trudności materiału, zaangażowanie uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, itp. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie na podsumowanie.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują wszystkie ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może być wykorzystana przez ucznia w fazie przygotowania do lekcji czy pracy kontrolnej, a uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać medium do samokształcenia i uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje planszę z tarczą strzelniczą oraz cenki dla uczniów.

2. Doświadczenie chemiczne: „Termiczny rozkład azotanu(V) amonu”.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: kolba okrągłodenna, rurka szklana odpowiednio wygięta, krystalizator o dużej średnicy, cylinder miarowy, trójnóg, palnik, waga, łyżeczka, zapałki/zapalniczka, termometr.

Odczynniki chemiczne: czysty azotan(V) amonu, np. ze sklepu rolniczego, woda.

Instrukcja wykonania:

• Kolbę okrągłodenną postaw na trójnogu, a pod nią ustaw palnik.

• W kolbie umieść 2 g azotanu(V) amonu.

• Do wylotu kolby włóż korek ze szklaną rurką odprowadzająca wygiętą.

• Do krystalizatora nalej wody i do cylindra miarowego również (do pełna). -

• Cylinder z wodą postaw do krystalizatora z wodą do góry dnem, uważając żeby woda się nie wylała z niego.

• Wylot szklanej rurki, wychodzącej z kolby, umieść pod wodą ujściem skierowaną do cylindra.

• Zacznij ogrzewać kolbę do temperatury około 200°C. Zacznie się wydzielać ${\text{N}}_2\text{O}$ – tlenek azotu(I) i będzie się zbierać w cylindrze, wcześniej płucząc się przez wodę. Synteza przebiega wg równania reakcji: ${\text{NH}}_4{\text{NO}}_3{\text{ → N}}_2\text{O↑}$ + 2 ${\text{H}}_2\text{O↑}$

Uwaga:

Rozkład może mieć charakter wybuchowy. Podczas prowadzenia reakcji musimy uważać gdyż przegrzany powyżej 240°C azotan(V) amonu może rozłożyć się wybuchowo. Drugim niebezpieczeństwem jest sam gaz, który działa odurzająco. Nie należy zwiększać ilości substancji, a doswiadczenie należy prowadzić jedynie pod digestorium.

3. Kryteria oceny prezentacji multimedialnej:

• poprawność merytoryczna (zgodność z tematem; dostosowana do możliwości odbiorców, wyczerpanie tematu);

• język prezentacji (specjalistyczna terminologia, poprawność językowa);

• konkretność (zdania krótkie – równoważnikowe, hasła);

• atrakcyjność (wielkość czcionki, układ treści na slajdzie, tempo wyświetlania, przejścia slajdu, wzorce slajdów);

• estetyka (animacje, grafika, kolor, dźwięk);

• prezentacja każdej z grup powinna mieć max. osiem slajdów;

• czas prezentacji (wykorzystanie zaplanowanego czasu – 3 min.).

4. Karta charakterystyki substancji chemicznej.

5. Karta pracy ucznia: