Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Wody morskie – powtórzenie
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy/rozszerzony, klasa I
Podstawa programowa
Zakres podstawowy:
IV. Hydrosfera: zasoby wód na Ziemi, morza, prądy morskie, sieć rzeczna, lodowce.
Uczeń:
2) przedstawia cechy fizykochemiczne wód morskich oraz dostrzega problem ich zanieczyszczenia;
3) objaśnia mechanizm powstawania i układ powierzchniowych prądów morskich oraz ocenia ich wpływ na życie i gospodarkę człowieka.
Zakres rozszerzony:
IV. Dynamika procesów hydrologicznych: ruchy wody morskiej, wody podziemne i źródła, ustroje rzeczne, typy jezior.
Uczeń:
1) wyjaśnia mechanizm falowania wód morskich i upwellingu oraz wpływ mechanizmu ENSO na środowisko geograficzne.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne
Uczeń:
omawia podział Wszechoceanu,
klasyfikuje morza według różnych kryteriów,
przedstawia wybrane cechy chemiczne i fizyczne wód morskich oraz wyjaśnia przyczyny ich przestrzennego zróżnicowania,
wymienia, klasyfikuje i charakteryzuje ruch wody morskiej,
podaje przyczyny i skutki ruchów wody morskiej dla środowiska przyrodniczego oraz dla życia i działalności człowieka,
wykazuje związki między przestrzennym zróżnicowaniem wybranych cech chemicznych i fizycznych wód morskich a dynamiką oceanów.
Strategie nauczania: konektywizm
Metody nauczania: dyskusja, praca z e‑materiałem, JIGSAW
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy, atlasy geograficzne, mapa świata
Materiały pomocnicze
Animacje dotyczące cyrkulacji termohalinowej: SVS.GSFC.NASA.gov (dostęp 30.03.2021).
Animacje dotyczące ENSO: EarthObservatory.NASA.gov (dostęp 30.03.2021).
Animacje dotyczące wybranych parametrów fizykochemicznych oceanów: SVS.GSFC.NASA.gov (dostęp 30.03.2021).
Bajkiewicz‑Grabowska E., Mikulski Z., Hydrologia ogólna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
Trzeciak S., Meteorologia morska z oceanografią, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Zasolenie wody morskiej: science.nasa.gov/earth‑science/oceanography/physical‑ocean/salinity
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie stanu klasy).
Sprawdzenie ewentualnego zadania domowego.
Dialog z uczniami mający na celu podsumowanie ostatniej lekcji.
Przedstawienie celów lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel rozdaje atlasy geograficzne i rozwiesza mapę świata. Inicjuje dyskusję klasową na temat pojęcia i podziału Wszechoceanu, a także części składowych oceanów. Uczniowie mają za zadanie znaleźć w atlasie mapę każdego z oceanów. Nauczyciel w dalszej dyskusji posługuje się wyświetlonym na ekranie fragmentem bloku „Przeczytaj” z e‑materiału.
Następnie nauczyciel kontynuuje dyskusję i nawiązuje do zagadnień fizyki i chemizmu wód morskich. W tym celu również posługuje się wyświetlonym na ekranie fragmentem bloku „Przeczytaj”.
Następnie nauczyciel dzieli uczniów na kilka grup. Każda z grup siada w wyznaczonym przez nauczyciela miejscu w klasie i losuje zagadnienia do opracowania. Zagadnienia wybiera nauczyciel i dostosowuje je do poziomu oraz liczebności klasy. Jeżeli lekcja nie odbywa się w pracowni komputerowej, wówczas uczniowie powinni mieć do dyspozycji tablety lub smartfony, na których będą mogli zapoznać się z e‑materiałem. Opracowując zagadnienia uczniowie powinni korzystać z atlasów geograficznych i map zawartych w e‑materiale. Przykładowe zagadnienia (po jednym lub kilku dla każdej):
falowanie wiatrowe i jego wpływ na środowisko geograficzne,
falowanie baryczne (sejsza) i jego wpływ na środowisko geograficzne,
falowanie sejsmiczne (tsunami) i jego wpływ na środowisko geograficzne,
prądy morskie powierzchniowe i ich wpływ na środowisko geograficzne,
prądy morskie pionowe (upwelling i downwelling) i ich wpływ na środowisko geograficzne,
prądy morskie zawiesinowe (turbidyty) ,
cyrkulacja termohalinowa i jej skutki,
mechanizm ENSO i jego skutki.
Po zakończonej pracy nauczyciel tworzy nowe grupy w taki sposób, żeby w nowej grupie znalazła się przynajmniej jedna osoba z każdej z pierwotnych grup. Nowe grupy siadają w wyznaczonym przez nauczyciela miejscu.
Zadaniem uczniów w nowo utworzonych grupach jest przekazanie swojej wiedzy, czyli tego, co ustalili w poprzednich grupach, swoim kolegom i koleżankom. Ich zadaniem jest tak naprawdę nauczyć pozostałych członków swojej nowej grupy danego fragmentu materiału.
Po zakończonym zadaniu uczniowie wracają do pierwotnych zespołów i wymieniają się zdobytymi informacjami.
Następnie nauczyciel rozpoczyna dyskusję na temat opracowanych zagadnień. Poszczególne grupy biorą udział w dyskusji. Nad jej przebiegiem czuwa nauczyciel.
Uczniowie rozwiązują zadania z bloku ćwiczeń interaktywnych.
Faza podsumowująca
Uczniowie wykonują polecenie do grafiki interaktywnej.
Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów, ocenia pracę w grupach i przypomina cele zajęć.
Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.
Praca domowa
Wykonaj mapę myśli obrazującą związki przyczynowo‑skutkowe zjawisk zachodzących w obrębie Wszechoceanu.
Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended learning).
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Grafika interaktywna może posłużyć w fazie realizacyjnej oraz podsumowującej, a także po lekcji (w celu utrwalenia wiadomości) i przed lekcją (strategia odwróconej klasy). Może także znaleźć swoje zastosowanie na innych lekcjach z zakresu oceanografii, podczas omawiania poszczególnych zagadnień dotyczących fizyki i chemizmu Wszechoceanu oraz jego dynamiki.