Autor: Anna Juwan

Temat: Neurohormonalna regulacja ciśnienia i tempa przepływu krwi w naczyniach krwionośnych

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Omówisz działanie ośrodka naczyniowo‑ruchowego zlokalizowanego w rdzeniu przedłużonym.

• Określisz wpływ hormonów (adrenaliny, noradrenaliny i wazopresyny) na ciśnienie tętnicze krwi.

• Wskażesz związki działające miejscowo (histamina, bradykinina, prostaglandyny grupy E, serotonina, tromboksan), które mają wpływ na ciśnienie tętnicze.

• Wyjaśnisz zasadę samoregulacji ciśnienia tętniczego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• analiza animacji;

• rozmowa kierowana.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu;

• arkusze papieru, flamastry.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Odwołanie do wcześniejszej wiedzy. Nauczyciel prosi o przypomnienie, czym jest ciśnienie krwi i jaka jest jego optymalna wartość u osoby dorosłej. Następnie pyta uczniów, czy wiedzą, w jaki sposób jego ono regulowane. Uczniowie podają pomysły, a następnie zapoznają się z wprowadzeniem do e‑materiału i weryfikują swoje odpowiedzi.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu zawartego w sekcji „Przeczytaj” i zapisują pięć najważniejszych ich zdaniem kwestii poruszanych w tekście. Następnie w parach porównują swoje wybory. Nauczyciel prosi wybrane pary o podsumowanie swojej pracy.

2. Praca z multimedium („Animacja”). Uczniowie zapoznają się z animacją udostępnioną przez nauczyciela. Następnie wykonują polecenie nr 1 („Wyjaśnij, na jakiej zasadzie działają oraz jaką funkcję pełnią baroreceptory”) oraz polecenie nr 2 („Opisz rolę układu nerwowego w regulacji ciśnienia krwi”) i porównują swoje odpowiedzi z osobą z pary.

3. Praca w grupach. Uczniowie dzielą się na zespoły i na podstawie przeczytanego tekstu oraz informacji zawartych w medium w sekcji „Animacja” rysują schemat obrazujący regulację ciśnienia krwi z wykorzystaniem mechanizmu sprzężenia zwrotnego ujemnego. Następnie wybrane osoby omawiają schematy swojej grupy. Nauczyciel oraz inni uczniowie w razie potrzeby uzupełniają ich wypowiedzi.

4. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie w parach wykonują ćwiczenie nr 7 (w którym mają za zadanie wyjaśnić, na czym polega opisany mechanizm samoregulacji ciśnienia tętniczego) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie porównują swoje odpowiedzi z najbliżej siedzącymi sąsiadami. Nauczyciel w razie trudności naprowadza podopiecznych na właściwe rozwiązania lub wyjaśnia wątpliwości.

5. Uczniowie rozwiązują w grupach 4‑osobowych ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie – na podstawie wykresu – sformułować odpowiedni wniosek dotyczący zmian ciśnienia tętniczego krwi), wyświetlone przez nauczyciela na tablicy. Po jego wykonaniu następuje omówienie rezultatów na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 4 (polegające na uzupełnieniu odpowiednimi określeniami tekstu na temat hormonów wypływających na ciśnienie krwi) z sekcji „Sprawdź się”. Chętne osoby prezentują swoją odpowiedź.

2. Nauczyciel zadaje pytania w celu sprawdzenia stopnia opanowania wiedzy przez uczniów:
   – Jakie związki działające miejscowo mają wpływ na ciśnienie tętnicze?
   – Na czym polega zasada samoregulacji ciśnienia tętniczego?

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 3 oraz 5 i 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z materiałem w sekcji „Animacja”, aby przygotować się do późniejszej pracy.