Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Rajska natura w Panu Tadeuszu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
II. Kształcenie językowe.
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • analizuje fragmenty Pana Tadeusza, zawierające opisy rajskiej przyrody,

  • opisuje środki stylistyczne wykorzystane dla zobrazowania piękna i bogactwa natury w dziele Mickiewicza,

  • ocenia, czy idealizacja obrazu utraconego kraju to jedynie zabieg poetycki, czy wyraz uczuć emigranta,

  • redaguje tekst o charakterze argumentacyjnym na temat idealizacji przyrody w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • dyskusja;

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • praca z tekstem.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Rajska natura w Panu Tadeuszu”. Następnie prosi uczniów o zapoznanie się z fragmentami dzieła Mickiewicza zacytowanymi w bloku tekstowym lekcji oraz wyszukanie w tekście Pana Tadeusza innych opisów natury.

  2. Przekład intersemiotyczny. Wybrani uczniowie przygotowują przykłady dzieł sztuki, które korespondują z opisami przyrody z Pana Tadeusza, wraz z uzasadnieniem. W swoich wypowiedziach powinni zwrócić uwagę na elementy przekładu intertekstualnego oraz zastosować aparat pojęciowy właściwy omawianiu tekstu literackiego oraz plastycznego.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

  2. Nauczyciel prosi, by uczniowie wyjaśnili, na czym, ich zdaniem, polega idealizacja. Uczniowie, w trakcie dyskusji, ustalają wspólnie definicję tego pojęcia. W tej części lekcji powinna nastąpić prezentacja obrazów nawiązujących do Mickiewiczowskich opisów natury. Uczniowie prezentują je i uzasadniają swój wybór. Pozostali mogą się podzielić swoimi opiniami na temat prezentowanych dzieł i trafności ich wyboru.
    Później nauczyciel informuje uczestników zajęć, że praca podczas lekcji będzie przebiegała w parach. Uczniowie mają za zadanie, wykorzystując samouczek zamieszczony w e‑materiale, przygotować się do zredagowania tekstu o charakterze argumentacyjnym. Polecenie do pracy brzmi: Na podstawie wskazanych fragmentów dzieła udowodnij, że Mickiewicz dokonał w eposie zabiegu idealizacji przyrody. Wskaż obrazy i środki językowe, których użył w tym celu.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie przystępują do pracy w parach, odpowiadając na kolejne pytania i wykonując polecenia, posiłkują się przy tym samouczkiem. Nauczyciel udziela im wsparcia, jeśli jest potrzebne. Efektem pracy grup powinien być konspekt pracy o charakterze argumentacyjnym.

Faza podsumowująca:

  1. Prowadzący prosi wybrane dwójki o prezentację efektów ich pracy. Poprawia ewentualne usterki, uzupełnia odpowiedzi uczniów. Może ocenić pracę zespołów. Uczniowie wspólnie ustalają, w jakim celu Adam Mickiewicz dokonał idealizacji przyrody w Panu Tadeuszu.

Praca domowa:

  1. Napisz tekst o charakterze argumentacyjnym, w którym udowodnisz, że Mickiewicz dokonał wPanu Tadeuszu idealizacji przyrody. Wskaż obrazy i środki językowe, których użył w tym celu.

Materiały pomocnicze:

  • Bożena Chrząstowska, Autor - dzieło - poetyka. Problemy interpretacji w szkole, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.

  • Dorota Siwicka, Romantyzm 1822–1863, Warszawa 1995.

  • Witold Bobiński, Konteksty kulturowe w dydaktyce literatury, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać samouczek podczas powtórki przed egzaminem maturalnym.

Samouczek cz. 2