Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Co to jest rząd reakcji chemicznej?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

IV. Kinetyka i statyka chemiczna. Energetyka reakcji chemicznych. Uczeń:

3) na podstawie równania kinetycznego określa rząd reakcji względem każdego substratu; na podstawie danych doświadczalnych ilustrujących związek między stężeniem substratu a szybkością reakcji określa rząd reakcji i pisze równanie kinetyczne.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje pojęcia: rzędowość reakcji, reakcja elementarna, reakcja następcza, reakcja równoległa;

• analizuje wykresy zależności stężenia molowego substratu od czasu dla reakcji o różnej rzędowości;

• oblicza ubytek masy substratu w trakcie trwania reakcji;

• szkicuje wykresy zależności stężenia molowego substratu od czasu dla reakcji o różnej rzędowości.

Strategie:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• analiza materiału źródłowego;

• dyskusja dydaktyczna;

• technika gadająca ściana;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Forma pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami/smartfony/tablety z dostępem do internetu;

• podręczniki tradycyjne;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Zaciekawienie i dyskusja. Wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, np.:

• Jakie czynniki wpływają na reakcję chemiczną?

• Czym jest rząd reakcji chemicznej?

• W jaki sposób się go wyznacza?

• Czy rząd reakcji elementarnej jest równy jej cząsteczkowości?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół wcześniej zadanych pytań.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zostają podzieleni na cztery grupy. Nauczyciel rozdaje arkusze papieru i mazaki. Uczniowie analizują tekst w dostępnych źródłach informacji – w Internecie, w podręcznikach tradycyjnych, a także w e‑materiale. Każda grupa ma opracować jeden z przydzielonych tematów:

• grupa I – reakcja zerowego rzędu;

• grupa II – reakcja I rzędu;

• grupa III – reakcja II rzędu;

• grupa IV – reakcje wyższych rzędów.

2. Po zakończonej pracy liderzy prezentują efekty pracy grupowej z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną prezentacji i wyjaśnia ewentualne błędy.

3. Uczniowie analizują w parach w e‑materiale wykresy zależności stężenia molowego substratu od czasu dla reakcji o różnej rzędowości, po czym prowadzący zajęcia zdaje pytania, aby sprawdzić zdobytą wiedzę uczniów:

• W jaki sposób wyznacza się rząd reakcji?

• Czy rząd reakcji wpływa na jednostkę szybkości reakcji?

• Czy rząd reakcji wpływa na jednostkę stałej szybkości reakcji?

• Jak wyglądają wykresy zależności szybkości reakcji od stężenia substratu dla reakcji 0 rzędu, I rzędu i II rzędu?

4. Uczniowie w parach analizują medium bazowe – film samouczek.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania:

• Jakie czynniki wpływają na reakcję chemiczną?

• Czym jest rząd reakcji chemicznej?

• W jaki sposób wyznacza się rząd reakcji chemicznej?

• Czy rząd reakcji elementarnej jest równy jej cząsteczkowości?

• Jaki dział chemii zajmuje się badaniem reakcji chemicznych, ich szybkości oraz ich mechanizmów?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiało mi trudności...

Praca domowa:

Podopieczni samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, rozwiązując zadania zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek jest dobrym narzędziem do samodzielnej nauki w domu.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie czynniki wpływają na reakcję chemiczną?

• Czym jest rząd reakcji chemicznej?

• W jaki sposób wyznacza się rząd reakcji chemicznej?

• Czy rząd reakcji elementarnej jest równy jej cząsteczkowości?

• Jaki dział chemii zajmuje się badaniem reakcji chemicznych i ich mechanizmów?

2. Arkusze papieru, mazaki, glutaki.