SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Magdalena Fuhrmann

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Podział osadnictwa wiejskiego

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Wiedza geograficzna.

1) Poznawanie terminologii geograficznej.

2) Zaznajomienie z różnorodnymi źródłami i metodami pozyskiwania informacji geograficznej.

3) Poznanie zróżnicowania środowiska geograficznego, głównych zjawisk i procesów geograficznych oraz ich uwarunkowań i konsekwencji.

4) Poznanie podstawowych relacji między elementami przestrzeni geograficznej (przyrodniczej, społeczno‑gospodarczej i kulturowej) w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej.

5) Rozumienie prawidłowości w zakresie funkcjonowania środowiska geograficznego oraz wzajemnych zależności w systemie człowiek – przyroda.

6) Rozumienie zasad racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody i zachowania dziedzictwa kulturowego.

II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.

1) Korzystanie z planów, map fizycznogeograficznych i społeczno‑gospodarczych, fotografii, zdjęć lotniczych i satelitarnych, rysunków, wykresów, danych statystycznych, tekstów źródłowych, technologii informacyjno‑komunikacyjnych oraz geoinformacyjnych w celu zdobywania, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

3) Identyfikowanie relacji między poszczególnymi elementami środowiska geograficznego (przyrodniczego, społeczno‑gospodarczego i kulturowego).

4) Formułowanie twierdzeń o podstawowych prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska geograficznego.

5) Ocenianie zjawisk i procesów politycznych, społeczno‑kulturowych oraz gospodarczych zachodzących w Polsce i w różnych regionach świata.

9) Rozwijanie umiejętności komunikowania się i podejmowania konstruktywnej współpracy w grupie.

10) Wykorzystywanie zdobytej wiedzy i umiejętności geograficznych w życiu codziennym zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

III. Kształtowanie postaw.

1) Rozwijanie zainteresowań geograficznych, budzenie ciekawości świata.

2) Docenianie znaczenia wiedzy geograficznej w poznawaniu i kształtowaniu przestrzeni geograficznej.

3) Dostrzeganie aplikacyjnego charakteru geografii.

5. Rozumienie potrzeby racjonalnego gospodarowania w środowisku geograficznym zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, ochrony elementów dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz konieczności rekultywacji i rewitalizacji obszarów zdegradowanych.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

VIII. Przemiany struktur demograficznych i społecznych oraz procesy osadnicze: rozmieszczenie i liczba ludności, przemiany demograficzne, migracje, zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i religijne, kręgi kulturowe, sieć osadnicza, procesy urbanizacji, rozwój obszarów wiejskich.

Uczeń:

14) identyfikuje główne czynniki rozwoju obszarów wiejskich na świecie oraz wyjaśnia przyczyny depopulacji niektórych wsi w Polsce.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• omawia rodzaje i formy osadnictwa wiejskiego,

• omawia historię rozwoju form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich,

• rozróżnia i charakteryzuje typy przestrzenne wsi na podstawie schematów i zdjęć.

Strategie nauczania: asocjacyjna

Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE

Formy pracy: praca indywidualna, praca w grupach

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Szulc H., Morfogeneza osiedli wiejskich w Polsce, IGiPZ PAN, Wydawnictwo Continuo, Wrocław 1995.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych, Dz. U. 2003, nr 166, poz. 1612.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel w dyskusji z uczniami przypomina informacje na temat sieci osadniczej (jej elementy i formy).

• Nauczyciel przedstawia cele lekcji.

Faza realizacyjna

• Pogadanka w interakcji z uczniami dotycząca historii rozwoju form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich.

• Uczniowie zapoznają się materiałem multimedialnym nr 1 (grafika interaktywna).

• Kolejno odkrywają na grafice poszczególne typy przestrzenne wsi. Zapoznają się z danym układem i wykonują krótką notatkę na temat danego układu (opisują cechy charakterystyczne, układ budynków i ulic). Następnie klikają przycisk dalej i poznają opis danego typu. W ten sposób uczniowie poznają kolejne typy wsi.

• Nauczyciel sprawdza zrozumienie zagadnienia przez uczniów. W dyskusji uczniowie próbują również sklasyfikować typy wsi (według podobieństwa cech).

• W drugiej części zajęć uczniowie indywidualnie lub w grupach grają w quiz (gra edukacyjna).

Faza podsumowująca

• Przypomnienie celów lekcji.

• Podsumowanie wiedzy zaprezentowanej na lekcji.

• Utrwalenie najważniejszych treści, szczególnie tych, które sprawiały uczniom najwięcej problemów podczas zajęć.

• Ocena pracy uczniów podczas lekcji.

Praca domowa

• Utrwalenie wiadomości przedstawionych na lekcji.

• Przygotowanie pracy pisemnej na temat miejscowości wiejskich w powiecie zamieszkania (lub gminie, jeśli jest to gmina miejsko‑wiejska lub wiejska, w tym przypadku decyduje nauczyciel). Uczniowie w pracy opisują typy i rodzaje miejscowości wiejskich. Warto wykorzystać zdjęcia lotnicze miejscowości.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grafika interaktywna i gra edukacyjna mogą zostać kontekstowo wykorzystane podczas lekcji poświęconej ochronie krajobrazu kulturowego miast i terenów wiejskich (zakres podstawowy: XIII. 7).