Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Krzyżówki jednogenowe – ćwiczenia

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wyjaśnisz pojęcia allelu dominującego i allelu recesywnego.

• Wyjaśnisz, czym są genotyp i fenotyp.

• Omówisz prawo czystości gamet.

• Rozwiążesz krzyżówki jednogenowe, korzystając z kwadratu Punnetta.

• Zapiszesz i przeanalizujesz krzyżówki.

• Określisz prawdopodobieństwo wystąpienia określonych genotypów i fenotypów oraz stosunek fenotypowy w pokoleniach potomnych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• analiza grafiki interaktywnej;

• prezentacja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Krzyżówki jednogenowe – ćwiczenia”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczenia nr 2 z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję wyświetla treści z sekcji „Wprowadzenie”. Informuje uczniów o planowanym przebiegu lekcji i przedstawia kryteria sukcesu.

2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel zapisuje na tablicy następujące pytania:
   – Czym różnią się allel dominujący i recesywny?
   – Czym są genotyp i fenotyp?
   – Na czym polega prawo czystości gamet?
   Uczniowie, pracując w parach, wspólnie przygotowują odpowiedzi na zadane pytania. Chętni wypowiadają się na forum klasy. Nauczyciel podsumowuje odpowiedzi uczniów.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacja. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy. Zadaniem każdego zespołu jest przygotowanie krótkiej prezentacji na przydzielony temat:
   – grupa I – dominacja zupełna;
   – grupa II – dziedziczenie cech sprzężonych z płcią;
   – grupa III – dominacja częściowa, kodominacja i allele wielokrotne.
   Prezentacja przygotowana na podstawie e‑materiału oraz zasobów internetowych powinna zawierać krótkie omówienie zagadnienia z podaniem odpowiednich przykładów. Uczniowie mogą wykorzystać grafiki zawarte w e‑materiale.
   Grupy prezentują wyniki swojej pracy. Nauczyciel ocenia poprawność każdej prezentacji, wskazuje błędy, uzupełnia brakujące informacje.

2. Praca z grafiką interaktywną. Nauczyciel wyświetla pierwszą grafikę interaktywną, dotyczącą dziedziczenia barwy kwiatów u grochu, i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by pracując samodzielnie, wyjaśnili, dlaczego w pokoleniu FIndeks dolny 1₁ otrzymujemy 100% czerwonych kwiatów (polecenie nr 1) oraz jakie znaczenie ma wykonywanie krzyżówki testowej (polecenie nr 2). Następnie uczniowie konsultują swoje rozwiązania z osobą z pary.

3. Następnie nauczyciel wyświetla drugą grafikę interaktywną, dotyczącą dziedziczenia grupy krwi u człowieka, i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by pracując w parach, określili, jaki rodzaj dziedziczenia przedstawiono na powyższej grafice (polecenie nr 3), oraz wyjaśnili, dlaczego mężczyzna mający grupę krwi AB nie może być ojcem dziecka, które ma grupę krwi 0 (polecenie nr 4). Następnie uczniowie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej siedzącą parą.

4. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 7 (polegające na zapisaniu odpowiedniej krzyżówki genowej i określeniu grupy krwi, jaka wystąpi u dzieci opisanych rodziców) oraz nr 8 (polegające na określeniu, jakie nasiona będą miały rośliny powstałe w wyniku opisanej krzyżówki) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i formułują wspólne uzasadnienia. Nauczyciel w razie potrzeby naprowadza ich na prawidłowy tok rozumowania. Chętni prezentują odpowiedzi na forum klasy. Nauczyciel udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 5 (w którym mają za zadanie wskazać – na podstawie podanych grup krwi rodziców – które dziecko należy do której pary) z sekcji „Sprawdź się”. Chętne osoby prezentują swoją odpowiedź.

2. Nauczyciel wyświetla temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, podsumowuje omawiany na lekcji materiał, wyjaśnia wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 3, 4 i 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

• Nauczyciel może wykorzystać grafikę interaktywną do podsumowania lekcji.