SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Włodzimierz Juśkiewicz

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Powstawanie doliny U‑kształtnej

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I

Podstawa programowa:

V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały.

Uczeń:

3) charakteryzuje główne procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja) oraz skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców, lądolodu i mórz oraz wietrzenia.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencja w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• zna typowe cechy doliny U‑kształtnej,

• wyjaśnia, w jaki sposób powstaje dolina U‑kształtna,

• charakteryzuje procesy wpływające na rozwój omawianej formy,

• rozróżnia profil poprzeczny i podłużny doliny U‑kształtnej, podaje ich charakterystykę,

• rozpoznaje dolinę U‑kształtną na zdjęciu i na mapie,

• rozumie znaczenie procesów rzeźbotwórczych dla współczesnego krajobrazu.

Strategie nauczania: asocjacyjna, operacyjna

Metody nauczania: wykład, pogadanka, dyskusja, praca z mapą

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w zespołach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: komputery z dostępem do Internetu, zasoby multimedialne zawarte e‑materiale, tablica, mapy topograficzne obszarów górskich, papier milimetrowy, linijka, ołówek

Materiały pomocnicze

Migoń P., Geomorfologia, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

Nauczyciel przedstawia temat zajęć i zadaje uczniom pytania: Czy widziałeś/aś krajobraz polodowcowy? Czy byłeś/aś w górach wysokich, np. w Tatrach? Jeśli odpowiedzi są twierdzące, pyta o to, co uczniowie pamiętają z takiej wycieczki - prosi o opisanie krajobrazu. W przypadku odpowiedzi negatywnej nauczyciel zadaje pytania: Jakie są konsekwencje ocieplenia klimatu? Co zostaje na powierzchni, gdy znikają lodowce?

Nauczyciel przedstawia uczniom cele realizowanej lekcji.

Uczniowie:

• dowiedzą się, jak wygląda dolina U‑kształtna,

• poznają procesy mające wpływ na jej powstanie,

• zrozumieją, jak różne parametry lodowca i jego otoczenia wpływają na formy terenu.

Nauczyciel uzasadnia, z jakiego powodu realizowane są cele lekcji:

1. Wiedza o wyglądzie doliny U‑kształtnej umożliwia jej rozpoznanie w terenie i opisanie tego, co obecnie znajduje się wokoło nas.

2. Zapoznanie się z procesami kształtującymi omawianą formę terenu, a także z czynnikami je modyfikującymi pozwala zrozumieć, dlaczego doliny U‑kształtne mają specyficzny wygląd, a także poznać ich przeszłość i przyszłość.

Nauczyciel prosi uczniów o otwarcie e‑materiału i przyjrzenie się zdjęciom zamieszczonym w bloku tekstowym. Pyta całą klasę, co i dlaczego zwróciło ich uwagę. Po wysłuchaniu wszystkich pomysłów i zapisaniu ich na tablicy nauczyciel wyjaśnia, co przedstawiają zdjęcia i które uwagi uczniów są trafne.

Faza realizacyjna

Nauczyciel prosi uczniów o wyodrębnienie trzyosobowych grup. Każdy zespół otrzymuje zestaw składający się z mapy topograficznej oraz papieru milimetrowego z akcesoriami. Następnie uczniowie są proszeni o otwarcie e‑materiału i obejrzenie animacji 3D.

Nauczyciel pyta uczniów o to, jak wygląda dolina U‑kształtna, jakie są jej cechy i procesy ją kształtujące. Uczniowie zapisują odpowiedzi na tablicy. Wśród odpowiedzi powinny się znaleźć: cechy profilu podłużnego i poprzecznego oraz obecność dolin zawieszonych.

W dalszej kolejności nauczyciel prosi o obejrzenie map topograficznych i wstępne wytypowanie dolin U‑kształtnych w oparciu o wypisane cechy. Następnie przedstawia zadanie, które każdy zespół będzie musiał wykonać – potwierdzić lub zaprzeczyć hipotezie badawczej „Wybrana przez nas dolina to dolina U‑kształtna”. W celu realizacji zadania należy stwierdzić, czy wybrany obiekt na mapie ma cechy doliny U‑kształtnej. – Jeśli tak, jest to właśnie ta forma terenu, jeśli nie, będzie to inna dolina. Badanie mapy opiera się z jednej strony na obserwacji ukształtowania terenu na podstawie rysunku poziomicowego i odnajdywaniu dolin zawieszonych, a z drugiej – na wyrysowywaniu profili na papierze milimetrowym (na brzegu arkusza odznacza się miejsca przecięcia z poziomicami, a na nich słupki o wysokości wartości izolinii). Po przeprowadzeniu badania nauczyciel prosi uczniów o opracowanie zebranych danych na podstawie e‑materiału. Uczniowie interpretują kształt profilu poprzecznego i podłużnego, umiejscowienie dna dolin bocznych. Z pomocą nauczyciela określają, jaki proces wpłynął na ich dolinę i jakie były prawdopodobne parametry lodowca erodującego formę.

Kolejnym etapem lekcji jest prezentacja swoich wyników przez zespoły. Uczniowie dyskutują, prezentując wyniki oraz uzasadniają podjęte decyzje, a na końcu przyjmują lub odrzucają hipotezę.

Faza podsumowująca

Nauczyciel podsumowuje najważniejsze informacje z lekcji, a następnie pyta uczniów:

• Co było dla nich najciekawsze?

• Czego dowiedzieli się na lekcji?

• Jakie zagadnienia chcieliby jeszcze rozwinąć?

Uczniowie, odpowiadając na pytania, dyskutują ze sobą i z nauczycielem, który  podsumowuje najważniejsze treści. Uczniowie samodzielnie rozwiązują ćwiczenia zamieszczone na końcu e‑materiału.

Praca domowa

Uczniowie przygotowują zespołowo opis doliny na podstawie profili przygotowanych na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Animacja może być zastosowana podczas realizacji e‑materiału „Zlodowacenie Tatr”.