Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Miłość aż za grób – Rok nieistnienia Bolesława Leśmiana

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • zinterpretuje wiersz Bolesława Leśmiana Rok nieistnienia i zastanowi się, dlaczego nadaje charakteru w twórczości poety;

  • omówi motyw śmierci zawarty w wierszu Leśmiana Rok nieistnienia;

  • dokona analizy wiersza, uwzględniając wątki filozofii egzystencjalnej.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
    Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji, np.: Śmierć to zjawisko, które towarzyszy nam od zarania i traktowana jest jako niezbadana zagadka istnienia, dlatego też religie świata i systemy filozoficzne podejmują jej temat. Motyw śmierci bywa inspiracją, jest przedmiotem parafraz, interpretacji, refleksji wielu twórców. Najpierw jednak odwołajmy się do tego, co jest nam bliższe – do własnych obserwacji i doświadczeń odbiorców współczesnej literatury i sztuki, do dziedzin, w których śmierć jest jednym z uniwersalnych tematów.
    Chętni uczniowie zabierają głos, a nauczyciel uzupełnia informacje (np. Różne ujęcia motywu śmierci w literaturze:
    - Marcus Kusak, Złodziejka książek;
    - Terry Pratchett, Mort;
    - Miron Białoszewski, Wywiad;
    Muzyka:
    - Pink Floyd, The Great Gig In The Sky (album Dark Side of The Moon, 1973);
    - Grzegorz Turnau, Śmierć na pięć lub Republika, Śmierć na pięć;
    - O.S.T.R., Życie po śmierci (Autentycznie);
    Sztuka:
    - Zdzisław Beksiński, Pełzająca śmierć;
    - Alina Szapocznikowa, Pogrzeb Aliny;
    Film:
    - Siódma pieczęć, reż. Ingmar Bergman;
    - Katyń, reż. Andrzej Wajda;
    - Pora umierać, reż. Dorota Kędzierzawska.
    Warto podkreślić różne podejścia do śmierci.

Faza realizacyjna:

  1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu e‑materiału. Indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują w zeszycie najważniejsze informacje.

  2. Uczestnicy zajęć pracują w parach. Zapoznają się z prezentacją multimedialną. Uzupełniają mapę myśli hasłami nawiązującymi do motywu śmierci w literaturze. Posługują się omawianym wierszem Rok nieistnienia Bolesława Leśmiana.

  3. Uczniowie dzielą się na kilkuosobowe zespoły. Każdy z nich ma za zadanie dokonać analizy i interpretacji utworu Rok nieistnienia, korzystając z ćwiczeń w sekcji „Sprawdź się”. Po upływie ustalonego czasu liderzy grup prezentują odpowiedzi, nauczyciel może ocenić pracę uczniów.

Faza podsumowująca:

  1. W dyskusji podsumowującej nauczyciel może zadać pytania:
    - Jaką tematykę porusza Leśmian w swoich wierszach?
    - Czy wszystkie słowa, „które u Leśmiana ze śmiercią się łączą, śmierć przede wszystkim oznaczają”?
    Uczniowie notują w zeszytach wspólne ustalenia.

  2. Na koniec zajęć nauczyciel prosi wybranych uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się…, nauczyłem się...

Praca domowa:

  1. Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa Schopenhauera, że śmierć jest prawdziwym duchem inspirującym i muzą filozofii. Czy zgadzasz się z nimi? Uzasadnij odpowiedź.

Materiały pomocnicze:

  • Michał Głowiński, Leśmian: poezja śmierci, [w:] „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1977, nr 5‑6 (35‑36).

  • Poezje wybrane, oprac. J. Trznadel, Wrocław 1983.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Prezentacja multimedialna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się