Dla nauczyciela

Autor: Anna Juwan

Przedmiot: Biologia

Temat: Paprotniki – pierwsze organowce lądowe

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
IX. Różnorodność roślin.
2. Rośliny lądowe i wtórnie wodne. Uczeń:
2) przedstawia na przykładzie rodzimych gatunków cechy charakterystyczne mchów, widłakowych, skrzypowych, paprociowych i nasiennych oraz na podstawie tych cech identyfikuje organizm jako przedstawiciela jednej z tych grup;
6) przedstawia cechy budowy roślin, które umożliwiły im zasiedlenie środowisk lądowych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • Wyjaśnisz pochodzenie paprotników.

  • Scharakteryzujesz widłakowe, skrzypowe i paprociowe jako organowce lądowe.

  • Wykażesz różnice w budowie gametofitu u widłakowych, skrzypowych oraz paprociowych.

  • Opiszesz cykle rozwojowe paprotników jednakozarodnikowych i różnozarodnikowych.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem komputera;

  • ćwiczenia interaktywne;

  • rozmowa kierowana;

  • praca z filmem;

  • analiza grafiki interaktywnej;

  • śniegowa kula;

  • mapa pojęć.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

  1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte w sekcji „Wprowadzenie” cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

  2. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel prosi o przygotowanie w parach pytań związanych z tematem. W razie problemów z ich sformułowaniem nauczyciel zadaje uczniom pytania: „Czego chcecie się dowiedzieć?”, „Co was interesuje w związku z tematem lekcji?”.

Faza realizacyjna:

  1. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium zawarte w sekcji „Film”. Następnie uczniowie odczytują polecenie nr 1 („Zapoznaj się z filmem, a następnie oceń prawdziwość zdania: „Ewolucja paproci uwidacznia się przede wszystkim w miejscu występowania zarodni”. Odpowiedź uzasadnij, podając przykłady gatunków paproci”) i wykonują je w parach. Po ustalonym wcześniej czasie wybrane zespoły prezentują swoje odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia wypowiedzi uczniów.

  2. Kula śniegowa. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą kuli śniegowej, poszukując w udostępnionym e‑materiale odpowiedzi na następujące pytania:
    – Z jakich organizmów wywodzą się paprotniki?
    – Jakie cechy wskazują na fakt, że grupy roślin zaliczane do paprotników to organowce przystosowane do życia w środowisku lądowym?
    – Dlaczego rośliny te zajmują najczęściej lądowe siedliska o dużej wilgotności?
    – Jakie różnice w budowie gametofitu występują u widłakowych, skrzypowych oraz paprociowych?
    Nauczyciel objaśnia wspomnianą wyżej metodę i wynikające z niej kolejne etapy pracy:
    1) najpierw uczniowie będą indywidualnie opracowywać odpowiedzi na zadane pytania;
    2) potem połączą się w pary i porównają swoje propozycje, a na osobnej kartce zapiszą wspólne odpowiedzi;
    3) kolejnym krokiem będzie połączenie się par w czwórki, które – jak poprzednio – skonfrontują swoje odpowiedzi;
    4) uczniowie utworzą 8‑osobowe zespoły i znów porównają swoje propozycje;
    5) przedstawiciele poszczególnych zespołów 8‑osobowych zaprezentują na forum klasy uzgodnione w grupie odpowiedzi.

  3. Praca z drugim multimedium („Grafika interaktywna”). Uczniowie zapoznają się z materiałem. Każdy uczeń pracuje indywidualnie, samodzielnie przygotowując odpowiedzi do polecenia nr 3: „Udowodnij, że paprociowe należą do grupy roślin określanej jako naczyniowe”. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie wybrani lub chętni uczniowie odczytują swoje propozycje. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie oceniają, czy udało im się znaleźć odpowiedzi na pytania sformułowane we wstępnej fazie lekcji.

  2. Klasa wspólnie wykonuje mapę pojęć podsumowującą zajęcia.

  3. Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

  1. Wykonaj polecenie nr 4 z sekcji „Grafika interaktywna”.

Materiały pomocnicze:

  • Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

  • „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

  • Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Film” na lekcji „Przegląd systematyczny paprotników”.

Grafika interaktywna