Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Francja przed rewolucją

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• tłumaczy, dlaczego według francuskich chłopów zło, które wyrządza feudalizm, o wiele jest większe niż pioruny i gradobicia.

• ocenia sytuację społeczną i gospodarczą we Francji w połowie XVIII w.

• wyjaśnia, dlaczego we Francji wybuchła rewolucja.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Francja przed rewolucją”. Dzieli uczniów na trzy grupy, które zapoznają się z wybranymi tekstami źródłowymi z multimedium w sekcji „Schemat interaktywny” i na ich podstawie przygotowują notatki z najważniejszymi informacjami:

• grupa „społeczna” – cztery teksty (Skargi chłopów; Położenie burżuazji francuskiej; Instrukcja dla posłów stanu trzeciego; tekst Emanuela Josepha Sieyèsa o stanie trzecim);

• grupa „gospodarcza” – cztery teksty (Pamiętniki baronowej Henrietty Luizy d’Obekirch; Opis gospodarki francuskiej A. Younga; Memoriał inspektora manufaktur orleańskich; Necker o deficycie państwowym);

• grupa „polityczna” – dwa teksty (Alexis de Tocqueville, Dawny ustrój i rewolucja; fragment pracy Kamila Desmoulinsa).

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie na tablicy tematu lekcji, ustalenie celów zajęć i kryteriów sukcesu.

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? W jakich konfliktach w XVIII w. uczestniczyła Francja? Kogo i dlaczego wspierała w walce kolonii brytyjskich w Ameryce Północnej z metropolią? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje, nauczyciel udziela informacji zwrotnej.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel omawia krótko sytuację społeczno‑gospodarczą we Francji w połowie XVIII w. Przypomina, że uczniowie mieli opracować teksty źródłowe dotyczące różnych jej aspektów. Prosi trzech przedstawicieli (po jednym z każdej grupy), aby zaprezentowali swoje prace; może też wylosować uczniów. Określa kolejność (np. społeczeństwo, gospodarka, myśl polityczna) i czas prezentacji.

2. Prezentacje uczniów. Uczniowie z pozostałych zespołów robią notatki, mogą zadawać pytania, tak aby w jak najlepszym stopniu przyswoić nowe dla nich informacje.

3. Dalsza praca z multimedium („Schemat interaktywny”). Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi, aby przeczytał polecenie 3: „Przedstaw formę rządów oraz oceń jakość sprawowania władzy we Francji w drugiej połowie XVIII w.”. Uczniowie opracowują odpowiedzi w parach. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) pary prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź, udzielając także uczniom informacji zwrotnej.

4. Nauczyciel zaprasza uczniów do dyskusji. Zadaje im pytanie: Jaka waszym zdaniem mogła być najważniejsza przyczyna rosnącego niezadowolenia społecznego i w efekcie wybuchu rewolucji? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje i je uzasadniają. Mogą również zaproponować kilka odpowiedzi, a następnie przeprowadzić głosowanie.

5. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują ćwiczenia 2 i 3, analizując wymowę propagandową rysunków oraz dane liczbowe. Konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i prosi uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach nauczyłem/nauczyłam się…

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem Alexisa de Tocqueville’a, że „Zło, które ludzie znosili cierpliwie jako nieuniknione, wydaje się nieznośne z chwilą, gdy w umysłach zaświta myśl, że można się spod niego wyłamać”? Czy i jak można je odnieść do sytuacji Francji w połowie XVIII w.? Przygotuj krótkie uzasadnienie swojego stanowiska.

Materiały pomocnicze:

Historia doktryn politycznych. Materiały źródłowe, oprac. A. Reiss, F. Ryszka, A. Szcześniak, Warszawa 1972.

Historia powszechna. Czasy nowożytne 1640–1870. Wybór tekstów źródłowych, pod red. B. Krauzego, Warszawa 1951.

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

E. Brudnik, A. Moszyńska, B. Owczarska, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2011.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 1: Karyktura przedstawiająca przedstawiciela trzeciego stanu dźwigającego na swych barkach szlachcica i duchownego; domena publiczna, gallica.bnf.fr.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 2: Karykatura przedstawiająca przedstawiciela trzeciego stanu, który z upolowanym zającem siedzi na plecach reprezentantów dwóch stanów uprzywilejowanych; domena publiczna, gallica.bnf.fr.

Wskazówki metodyczne:

Wybrane materiały z sekcji „Schemat” mogą być wykorzystane w trakcie lekcji do pracy uczniów w parach lub samodzielnie. Wówczas nauczyciel wskazuje, które teksty uczniowie będą analizować i omawiać.