Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Główne mierniki i wskaźniki rozwoju społeczno‑gospodarczego
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II
Podstawa programowa
VII. Podział polityczny i zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno‑gospodarczego świata: mapa podziału politycznego, system kolonialny i jego rozpad, procesy integracyjne i dezintegracyjne na świecie, konflikty zbrojne i terroryzm, podstawowe wskaźniki rozwoju.
Uczeń:
7) analizuje zróżnicowanie przestrzenne państw świata według wskaźników rozwoju – PKB na jednego mieszkańca, Wskaźnika Rozwoju Społecznego (HDI), Wskaźnika Ubóstwa Społecznego (HPI).
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
rozróżnia pojęcia wzrostu gospodarczego i rozwoju społeczno‑gospodarczego,
wymienia i kategoryzuje przykłady mierników społeczno‑ekonomiczych,
omawia pojęcie produktu krajowego brutto oraz wskaźniki ekonomiczne z nim związane,
porównuje państwa pod względem poziomu rozwoju gospodarczego mierzonego według wskaźników związanych z PKB,
porównuje państwa pod względem wskaźnika nierówności społecznych i wskaźnika zadowolenia z życia.
Strategie nauczania: konektywizm, blended learning
Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, praca z e‑materiałem
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach (lub grupach), praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy, ścienna mapa polityczna świata
Materiały pomocnicze
Bibliografia
Hajder K., Górny M., Wysokość wskaźnika PKB a poziom szczęśliwości obywateli, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, 2019, nr 1, s. 29–40.
Luchter B., Wrona J. (red.), Podstawy geografii społeczno‑ekonomicznej świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2018.
Wrona J., Słownik geografii społeczno‑ekonomicznej, Universitas, Kraków 2012.
Netografia – dane Banku Światowego (dostęp 18.10.2021)
PRZEBIEG LEKCJI
Temat, z uwagi na jego obszerność, można zrealizować na dwóch jednostkach lekcyjnych.
Faza wprowadzająca
Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie obecności).
Dialog z uczniami mający na celu sprawdzenie stanu ich wiedzy na temat przykładów państw wysoko, średnio i słabo rozwiniętych. Nauczyciel może poruszyć także kwestie dotyczące innych podziałów państw, na przykład: kraje naftowe, azjatyckie tygrysy, monokultury turystyczne, kraje Afryki Subsaharyjskiej, kraje islamskie itd.
Przedstawienie celów lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel rozpoczyna pogadankę na temat podobieństw i różnic między pojęciami: wzrost gospodarczy i rozwój społeczno‑gospodarczy. W tym celu wyświetla stosowny fragment bloku „Przeczytaj” e‑materiału.
Następnie nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jakie znacie mierniki poziomu rozwoju krajów? Następuje burza mózgów. Uczniowie zapisują na tablicy przykłady mierników, a następnie przy pomocy nauczyciela kategoryzują je na: ekonomiczne, gospodarcze, społeczne i demograficzne. Po tym etapie nauczyciel wyświetla na ekranie schemat obrazujący powyższy podział. W ten sposób uczniowie poznają inne przykłady tych mierników. Nauczyciel prosi, żeby uczniowie wykonali polecenie 1. z bloku tekstowego.
W kolejnym etapie nauczyciel wyświetla na ekranie i objaśnia schemat obrazujący relacje między składowymi PNB. Następnie prosi uczniów, żeby w parach, metodą burzy mózgów, podali przykłady wskaźników związanych z PKB i PNB. Po wykonaniu tego zadania uczniowie zgłaszają swoje pomysły. Nauczyciel omawia wspólnie jeden z nich – udział krajów w tworzeniu globalnego PKB. W tym celu posługuje się odpowiednim fragmentem e‑materiału i prosi uczniów o wspólne wykonanie polecenia 3.
Następnie nauczyciel omawia zasady wykonania kolejnego zadania: zadaniem uczniów jest interpretacja przedstawionych na mapach zamieszczonych w e‑materiale współczynników określających poziom rozwoju społeczno‑gospodarczego.
Nauczyciel dzieli uczniów na grupy (liczebność grup ustala w zależności od liczby uczniów w klasie), wskazuje każdej grupie współczynnik do analizy – każda grupa analizuje jeden ze współczynników przedstawionych w e‑materiale (PKB per capita według cen rynkowych, PKB per capita według parytetu siły nabywczej, PNB per capita według parytetu siły nabywczej, współczynnik nierówności społecznych, wskaźnik zadowolenia z życia); kilka grup może analizować ten sam współczynnik, nie wymieniając się informacjami na etapie pracy w grupach.
Praca w grupach – uczniowie: czytają tekst e‑materiału dotyczący analizowanego współczynnika, interpretują mapę przedstawiającą rozkład wartości współczynnika w poszczególnych krajach (zamieszczone są w grafice interaktywnej), interpretują wykres przedstawiający rozkład wartości współczynnika w wybranych krajach (zamieszczony części „Przeczytaj”), metodą burzy mózgów ustalają czynniki decydujące o przedstawionym na mapie i wykresie rozkładzie analizowanego współczynnika, wykonują odpowiednie do analizowanego współczynnika polecenie z tekstu e‑materiału.
Uczniowie prezentują na forum klasy rezultaty pracy w wybranych grupach (w kolejności: PKB per capita według cen rynkowych, PKB per capita według parytetu siły nabywczej, PNB per capita według parytetu siły nabywczej, współczynnik nierówności społecznych, wskaźnik zadowolenia z życia) – po zakończeniu prezentacji dotyczących określonego współczynnika następuje krótka dyskusja z udziałem wszystkich uczniów, której celem jest weryfikacja wyników przeprowadzonej analizy i wprowadzanie uzupełnień; nauczyciel kontroluje poprawność wypowiedzi. Uczniowie mogą korzystać ze ściennej mapy politycznej świata.
Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczeń interaktywnych z e‑materiału. Wybrani uczniowie rozwiązują je na tablicy interaktywnej.
Faza podsumowująca
Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez wyświetlenie przez nauczyciela grafiki interaktywnej. Uczniowie wykonują do niego polecenie, które podsumowuje wiedzę zdobytą na tej lekcji.
Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów i przypomina cele zajęć.
Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.
Praca domowa
Praca pisemna: Prognoza poziomu rozwoju społeczno‑gospodarczego państw świata na najbliższe kilkanaście lat.
Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended learning).
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Grafika interaktywna może zostać wykorzystana podczas lekcji dotyczących zagadnień demograficznych, społecznych, ekonomicznych, które są zróżnicowane według poziomu rozwoju gospodarczego (zakres podstawowy: VII. 7, VII. 8, VIII. 2). Znajdzie zastosowanie także podczas samodzielnej pracy ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z działu „Podział polityczny i zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno‑gospodarczego świata” (zakres podstawowy: VII).