Scenariusz zajęć

Autor: Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Co przedstawia krzywa rozpuszczalności?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

V. Roztwory. Uczeń:

2) wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć: stężenie procentowe i molowe oraz rozpuszczalność.

Zakres rozszerzony

V. Roztwory. Uczeń:

2) wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć: stężenie procentowe lub molowe oraz rozpuszczalność.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• interpretuje krzywe rozpuszczalności w celu określenia rozpuszczalności substancji;

• rozróżniać pojęcia: roztworu nasyconego, roztworu nienasyconego oraz roztworu przesyconego;

• opisuje zmiany rozpuszczalności ciał stałych i gazów w wodzie w zależności od temperatury;

• uzasadnia zależność rozpuszczalności od temperatury;

• przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem wykresów rozpuszczalności.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• film samouczek;

• eksperyment chemiczny;

• metoda tekstu przewodniego;

• technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania:

• Czy wszystkie substancje można rozpuścić?

• Czy sól kuchenną i cukier można w wodzie rozpuszczać, w określonej ilości wody i temperaturze, w nieskończoność?

• Czy takie dane możemy odczytać z jakiegoś wykresu? 2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia rozpuszczalność. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z użyciem smartfonów/tabletów. 3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio. 4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny – „Badanie rozpuszczalności chlorku sodu i sacharozy” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w e‑materiale. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne, uczniowie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty pracy. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, wszystko zapisują w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Liderzy prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiale kwestie.

2. Eksperyment chemiczny – pokaz uczniowski „Badanie wpływu temperatury na szybkość wydzielania się tlenku węgla (IV) z wody mineralnej” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiale pomocniczym. Nauczyciel wyznacza uczniów do roli asystentów, którzy otrzymują odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne i przeprowadzają eksperyment. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, wszystko zapisują w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Chętni uczniowie prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiale kwestie.

3. Uczniowie samodzielnie analizują tekst źródłowy w e‑materiale – Jak odczytać rozpuszczalność z krzywej rozpuszczalności? Nauczyciel wyjaśnia ewentualnie niezrozumiałe kwestie.

4. Metoda tekstu przewodniego. Nauczyciel rozdaje karty pracy, wyjaśnia na czym polega praca tą metodą. Uczniowie pracują parami. Chętni uczniowie prezentują efekty swojej pracy na forum klasy.

5. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek jako podsumowanie nowych treści.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Co to jest rozpuszczalność? Od czego zależy rozpuszczalność substancji? O czym mówi krzywa rozpuszczalności? 2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego oraz wykorzystane przez uczniów nieobecnych na lekcji w celu uzupełnienia swoich braków.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest rozpuszczalność?

• Od czego zależy rozpuszczalność substancji?

• O czym mówi krzywa rozpuszczalności?

2. Doświadczenie nr 1:

Sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne przygotować wg instrukcji zawartej w e‑materiale.

3. Doświadczenie nr 2:

Sprzęt i szkło laboratoryjne: probówki, statyw do probówek, łapa do probówek, palniki gazowe, zapałki/zapalniczka.

Odczynniki chemiczne: woda mineralna/napój gazowany.

Instrukcja wykonania:

• Do dwóch probówek wlej taką samą ilość wody mineralnej lub napoju gazowanego.

• Jedną probówkę ogrzewaj w płomieniu palnika i obserwuj szybkość wydzielania się tlenku węgla (IV) (dwutlenku węgla?).

4. Karty charakterystyk substancji.

5. Krzywe rozpuszczalności substancji:

6. Karty pracy ucznia: