Imię i nazwisko autora: Maciej Kałaska

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Problemy zadłużenia krajów i obywateli

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony.

PODSTAWA PROGRAMOWA

XXIII. Problemy gospodarcze współczesnego świata: dysproporcje w rozwoju krajów i ich skutki, wpływ korporacji transnarodowych na społeczeństwo i gospodarkę w skali lokalnej i regionalnej, problem zadłużenia krajów świata i obywateli.

Uczeń:

5) przedstawia problem zadłużenia krajów i obywateli na przykładach państw wysoko i słabo rozwiniętych.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje następujące pojęcia: deficyt budżetowy, dług zagraniczny, dług gospodarstw domowych, bankructwo państwo, spirala zadłużenia itp.,

• wnioskuje o stanie finansów publicznych krajów na podstawie miar i wskaźników zadłużenia,

• wymienia przyczyny zadłużenia i bankructwa krajów wysoko i słabo rozwiniętych,

• określa skutki zadłużenia/bankructwa krajów wysoko i słabo rozwiniętych.

Strategie: odwrócona klasa

Metody nauczania: pogadanka, praca z e‑materiałem, debata oksfordzka

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca wszystkich uczniów w klasie

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub/i tablety z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

• Forbes, 2020, MFW i Bank Światowy umorzą długi ubogich państw?, dostępne w: www.bankier.pl/wiadomosc/MFW‑i-Bank‑Swiatowy‑umorza‑dlugi‑ubogich‑panstw‑7882603.html (24.07.2020).

• Fundacja Forum Obywatelskiego Rozwoju – FOR, ABC długu, dostępne w: www.dlugpubliczny.org.pl/abc‑dlugu/ (24.07.2020).

• Gruszecki T., 2012, Świat na długu, Wydawnictwo KUL, Lublin, dostępne w: docplayer.pl/3707661‑Tomasz‑gruszecki‑swiat‑na‑dlugu.html (24.07.2020).

• Lipska‑Badoti G., Dług międzynarodowy, Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej, dostępne w: globalna.ceo.org.pl/wiedza‑o-spoleczenstwie‑geografia/artykuly/dlug‑miedzynarodowy/ (24.07.2020).

• Mentzen S., 2012, Koszty długu publicznego i bankructwa państw, Acta Universitatis Nicolai Copernici, nr 1, 78‑89, dostępne w: https://docplayer.pl/3707292‑Koszty‑dlugu‑publicznego‑i-bankructwa‑panstwa.html (24.07.2020).

• Tiftik E., Khadija M., 2020, Global Debt Monitor. Sharp spike in debt ratios, Institute of International Finance.

PRZEBIEG LEKCJI

Kilka lekcji wcześniej nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie się do tematu: Zadłużenie państw i obywateli. Jej trzonem będzie debata oksfordzka na temat następującej tezy: Całkowite umorzenie długu najbiedniejszych państw jest obowiązkiem i rachunkiem sumienia krajów najbogatszych i instytucji międzynarodowych. Uczniowie otrzymują od nauczyciele instruktarz dotyczący zasad prowadzenia tego typu debaty. Następnie losują karteczki z przydziałem do roli, którą odegrają w dyskusji (marszałek – 1 osoba, sekretarz – 1 osoba, jury – 4 osoby, mówcy Propozycji oraz mówcy Opozycji – po równo; liczebność mówców uzależniona od wielkości klasy). Nauczyciel zaleca, aby członkowie jury – przed właściwą lekcją – zapoznali się szczegółowo z wytycznymi do oceniania zespołów (w tym z zasadami przyznawania punktów). Zespół Propozycji ma za zadanie przygotować argumenty za przedstawioną tezą, a zespół Opozycji – ustalić argumenty przeciwko niej. Nauczyciel prosi każdy zespół o wytypowanie czterech reprezentantów, którzy zabiorą głos w debacie. W celu znalezienia inspiracji, nauczyciel proponuje zaznajomić się z niniejszym e‑materiałem, źródłami zamieszczonymi powyżej (szczególnie: Lipska‑Badoti G., Dług międzynarodowy oraz Forbes, MFW i Bank Światowy…), a także innymi źródłami informacji geograficznej.

Faza wprowadzająca

1. Czynności organizacyjne: a) przygotowanie sali na potrzeby debaty oksfordzkiej - stworzenie z ławek wielkiego stołu rozmów, naprzeciwko którego usiądą dwa zespoły mówców; wydzielenie przestrzeni dla jury, marszałka i sekretarza; b) powitanie; c) prośba do uczniów o zajęcie miejsca w sali zgodnie z rolą, którą odgrywają w debacie oksfordzkiej, sprawdzenie obecności.

2. Przedstawienie celów lekcji.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel rozpoczyna dyskusję nad następującymi pojęciami: deficyt budżetowy, dług publiczny, dług zagraniczny, bankructwo państwa, spirala zadłużenia itp. Chętni uczniowie zabierają głos w dyskusji. Nauczyciel może bazować na bloku tekstowym e‑materiału.

2. Później nauczyciel prosi o 5‑minutowe zapoznanie się z blokiem tekstowym e‑materiału zawierającym informacje o miarach i wskaźnikach zadłużenia. Sugeruje, żeby zwrócić szczególną uwagę na wartości progowe indeksów, które sygnalizują kryzys zadłużenia państwa. Następnie nauczyciel – wspólnie z klasą – wykonuje ćwiczenie interaktywne nr 6 i 7, na podstawie których uczniowie posiądą umiejętność wnioskowania o stanie finansów publicznych krajów na podstawie danych liczbowych.

3. Następnie nauczyciel informuje o nowym wątku lekcji – o problemach związanych z długiem publicznym w państwach rozwiniętych gospodarczo na przykładzie Grecji. W tym celu prosi uczniów o odszukanie tego przypadku na grafice interaktywnej oraz zapoznanie się z opisem, zwłaszcza z częścią poświęconą przyczynom kryzysu zadłużenia w tym kraju. Następnie – aby określić skutki tego kryzysu – wykonuje z klasą ćwiczenie interaktywne nr 8. Odpowiednie źródła informacji geograficznej potrzebne do wykonania zadania powinny zostać przez nauczyciela odszukane przed lekcją i wyświetlone na rzutniku/ekranie w trakcie pracy uczniów.

4. Teraz rozpoczyna się debata oksfordzka wokół tezy Całkowite umorzenie długu najbiedniejszych państw jest obowiązkiem i rachunkiem sumienia krajów najbogatszych i instytucji międzynarodowych. Nauczyciel skrótowo przypomina zasady takiej debaty, a w tym samym czasie uczniowie przypominają sobie to, co przygotowali przed lekcją. Nauczyciel prosi wszystkich o trzymanie się reżimu czasowego wypowiedzi. Nad właściwym przebiegiem dyskusji czuwa nie tylko marszałek, ale także sam nauczyciel.

5. Następnie nauczyciel podsumowuje debatę. 

Faza podsumowująca

1. Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań i udzielanie na nie odpowiedzi przez uczniów.

2. Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów (zwłaszcza mówców w debacie), ocenia pracę na lekcji i przypomina cele zajęć.

3. Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.

Praca domowa

1. Rozwiąż pozostałe ćwiczenia interaktywne.

2. Dla chętnych: rozwiązanie w parach rozbudowanego ćwiczenia poprzedzającego grafikę interaktywną.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grafikę interaktywną można wykorzystać zarówno w trakcie lekcji, jak i przed lekcją (do strategii odwróconej klasy) oraz po lekcji (w celu utrwalenia wiadomości). Może także znaleźć swoje zastosowanie na lekcji powtórzeniowej.