Scenariusz zajęć

Autor: Marta Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Badanie właściwości włókien

Grupa docelowa: Uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XXI. Chemia wokół nas. Uczeń:

2) projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające zidentyfikować włókna celulozowe, białkowe, sztuczne i syntetyczne.

Zakres rozszerzony

XXI. Chemia wokół nas. Uczeń:

2) projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające zidentyfikować włókna celulozowe, białkowe, sztuczne i syntetyczne.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• stosuje podział włókien na naturalne, sztuczne i syntetyczne;

• projektuje i przeprowadza doświadczenia prowadzące do identyfikacji włókien: celulozowych, białkowych, sztucznych i syntetycznych.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• metoda lekcji odwróconej;

• dyskusja dydaktyczna;

• grafika interaktywna;

• obserwacja i eksperyment chemiczny;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• okienko informacyjne.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• mikroskopy optyczne;

• rzutnik multimedialny.

Przed lekcją:

W ramach metody lekcji odwróconej – zadaniem uczniów jest zapoznanie się z cechami włókien oraz w jaki sposób można odróżnić włókna różnego pochodzenia od siebie na podstawie treści zawartych w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”. Innym zadaniem uczniów jest sprawdzenie i zanotowanie w zeszycie składów z metek swoich pięć ulubionych/najczęściej używanych ubrań.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czemu pieluchy ekologiczne produkuje się z tetry, cieple swetry z wełny a wieczorowe suknie z jedwabiu?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie odpowiadają na pytanie: W jaki sposób można odróżnić od siebie włókna celulozowe, białkowe, sztuczne i syntetyczne?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Metoda lekcji odwróconej. Uczniowie mieli przygotować notatki, które zawierają skład materiałów swoich pięć ubrań. Na tablicy nauczyciel sporządza tabelę z nazwami włókien. Uczniowie odczytują składy ubrań ze swoich notatek, a nauczyciel zaznacza w tabeli ilość ubrań z danym włóknem w składzie. Po odczytaniu notatek każdego ucznia klasa wspólnie wykonuje podsumowanie i wyciąga wnioski, uwzględniając, jakie włókna występują najczęściej. Nauczyciel moderuje dyskusją.

2. Nauczyciel proponuje uczniom pracę w parach z grafikę interaktywną. W medium zawarte są próbki poszczególnych włókien i tworzyw oraz opisy, jak się zachowują. Uczniowie wykonują zawarte w medium ćwiczenia. Jeżeli pojawiają się wątpliwości, nauczyciel stanowi wsparcie i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

3. Obserwacje pojedynczych włókien pod mikroskopem – uczniowie samodzielnie przygotowują preparaty do obserwacji.

4. Eksperyment chemiczny: “Porównanie wytrzymałości na rozciąganie suchej i mokrej nitki bawełnianej, lnianej, wełnianej i jedwabnej”. Teraz uczniowie wykorzystają wiedzę zdobytą w e‑materiale oraz multimedium bazowym. Nauczyciel poprzez losowanie dzieli uczniów na grupy. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło i dostępne tkaniny, które znajdują się na stole laboratoryjnym, a następnie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia i monitoruje przebieg pracy uczniów. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Następnie zespół klasowy na forum wspólnie ustala wnioski.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów poprzez zadawanie pytań lub nauczyciel może przygotować quiz z wykorzystaniem aplikacji Kahoot!, Quizizz lub LearningApss.org z zastosowaniem smartfonów/tabletów.

2. Okienko informacyjne – forma indywidualnej twórczej notatki. Kartkę papieru w zeszycie uczniowie dzielą na cztery części (poziom, pion lub po przekątnej). W pierwsze okienko uczniowie wpisują hasło, które ich interesuje. W drugim podają definicję danego terminu (z różnych źródeł). W trzecie wpisują metaforyczne znaczenie wyrazu, żart językowy, rebus itp. Ostatnie okienko może mieć formę scenki komiksowej, dialogu, karykatury z zastosowaniem interesującego uczniów terminu.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafikę interaktywną uczniowie mogą wykorzystać przygotowując się do zajęć lub mogą go użyć podczas lekcji powtórzeniowej. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą skorzystać z medium jako uzupełnienie luk kompetencji.

Materiały pomocnicze:

1. Doświadczenie chemiczne – „Porównanie wytrzymałości na rozciąganie suchej i mokrej nitki bawełnianej, lnianej, wełnianej i jedwabnej”.

Materiały:

• próbki tkanin: bawełnianej, lnianej, wełnianej i jedwabnej;

• zlewka z wodą;

• igła preparacyjna.

Instrukcja:

• Wypruj z tkaniny bawełnianej, lnianej, wełnianej i jedwabnej po kilka nitek.

• Połowę przygotowanych nitek każdej z tkaniny zanurz w zlewce z wodą na 5 minut.

• Wykonaj próbę wytrzymałości na rozciąganie: rozerwij ręcznie nitki suche bawełny, lnu, wełny i jedwabiu, następnie to samo wykonaj z nitkami mokrymi.

Wnioski:

• Włókna bawełniane są wytrzymałe przy rozciąganiu na sucho i mokro (w stanie mokrym wytrzymałość jest wyższa).

• Włókna lniane są wytrzymałe przy rozciąganiu na sucho i mokro (w stanie mokrym wytrzymałość jest wyższa).

• Włókna wełniane wykazują się niewielką wytrzymałością na rozciąganie w stanie suchym i jeszcze mniejszą w stanie mokrym.

• Włókna jedwabne wykazują bardzo dużą wytrzymałość na rozciąganie w stanie suchym. W stanie mokrym wytrzymałość obniża się.

*na bazie tego doświadczenia można przeprowadzić ocenę zwilżalności wodą badanych tkanin.

2. Karta pracy ucznia: