Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Filozofia kontynentalna XVII wieku: życie i twórczość Kartezjusza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• przedstawia biografię i dorobek naukowy Kartezjusza;

• charakteryzuje przełomową myśl filozoficzną Kartezjusza;

• analizuje, dlaczego rozmyślania Kartezjusza zostały poddane krytyce;

• ocenia znaczenie dokonań Kartezjusza dla określenia kierunku poszukiwań filozofii nowożytnej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• debata;

• drama;

• praca z multimedium.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel, po zalogowaniu się na platformie i wyświetleniu e‑materiału, odczytuje uczniom temat zajęć oraz cele, a następnie prosi, by na ich podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel odczytuje pytanie znajdujące się we wprowadzeniu do e‑materiału wyświetlonego na tablicy: Co jest warunkiem uprawiania rzetelnej filozofii? Prosi uczniów, aby w parach rozpoczęli wstępną dyskusję na ten temat. Uczniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami na forum, a wybrana osoba zapisuje najważniejsze spostrzeżenia i wnioski z dyskusji na tablicy.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki. Nauczyciel inicjuje rozmowę kierowaną porządkującą ten etap pracy.

2. Praca z multimedium. Uczniowie dzielą się na 3 grupy i pracują z tekstem źródłowym, postępując według ustalonego trybu pracy:
   – Określenie tematu przywołanego fragmentu.
   – Identyfikacja problemów poruszonych w tekście.
   – Teza interpretacyjna.
   – Krytyka filozofii Kartezjusza.
   Po analizie tekstu uczniowie uzupełniają mapę myśli. Nauczyciel prosi osobę reprezentującą grupę do odczytania haseł z mapy myśli. Grupy uzupełniają multimedium.

3. Drama. Uczniowie dzielą się na zespoły 4‑osobowe. Następnie nauczyciel informuje, że w dalszej pracy będą wykorzystywać metodę dramy w odniesieniu do mapy myśli, ilustrując problem krytyki Kartezjusza. Każdy zespół ma przygotować scenkę, podczas której wcielą się w postać Kartezjusza i osoby krytykujące jego poglądy.
   Poszczególne role uczniów:
   – dziennikarz‑komentator, który jest przede wszystkim odpowiedzialny za merytoryczną informację,
   – dziennikarz przeprowadzający wywiad, który powinien zadać interesujące pytania,
   – osoba, z którą będzie przeprowadzany wywiad, a która powinna się wczuć w odgrywaną postać.
   Nauczyciel wyznacza ramy czasowe na przygotowanie, po którym następuje odegranie wybranych ról. Na koniec następuje podsumowanie przez nauczyciela oraz w razie potrzeby uzupełnienie przedstawianych informacji.

4. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne z sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego się uczniowie nauczyli?

2. Nauczyciel zadaje uczniom pytania:
   1. Jakie dzieło napisał Kartezjusz pod wpływem księżniczki Elżbiety i co było jego tematem?
   2. W jaki sposób przedstawiał Kartezjusz swoje stanowisko dotyczące istnienia?

Praca domowa:

1. Napisz esej, w którym zajmiesz stanowisko w dyskusji, czy Kartezjusz słusznie został nazwany „ojcem nowożytnej filozofii”. W swoich rozważaniach odwołaj się do poglądów innych filozofów.

Materiały pomocnicze:

• Drozdowicz Z., Kartezjański racjonalizm: zrozumieć Kartezjusza, Poznań 2014.

• Drozdowicz Z., Kartezjusz a współczesność, Poznań 1980.

• Tatarkiewicz W., Historia filozofii, tom 2, Warszawa 2005.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.