SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Maria Chyczewska

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Czym jest państwo?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa

VII. Podział polityczny i zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno‑gospodarczego świata: mapa podziału politycznego, system kolonialny i jego rozpad, procesy integracyjne i dezintegracyjne na świecie, konflikty zbrojne i terroryzm, podstawowe wskaźniki rozwoju. Uczeń:

1) posługuje się mapą podziału politycznego świata do analizy procesów społeczno‑ekonomicznych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

  • kompetencje cyfrowe,

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne

Uczeń:

  • definiuje państwo,

  • analizuje uwarunkowania kształtujące państwo,

  • charakteryzuje cechy i funkcje państwa,

  • korzysta z mapy podziału politycznego świata.

Strategie nauczania: asocjacyjna, operacyjna

Metody i techniki nauczania: burza mózgów, mapa myśli, metoda tekstu przewodniego, dyskusja, debata, gra dydaktyczna

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w pracach, praca w parach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: komputery z dostępem do Internetu, zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale, tablica interaktywna, tablica, globus, mapy polityczne świata i kontynentów.

Materiały pomocnicze

Literatura

  • Baczworow M., Suliborski A., Kompendium wiedzy o geografii politycznej i geopolityce: terminologia, Łódź 2003.

  • Otok H., Geografia polityczna, Warszawa 2012.

  • Rykiel Z., Podstawy geografii politycznej, Warszawa 2006.

  • Państwo i prawo wobec współczesnych wyzwań. Zagadnienia prawa konstytucyjnego. Księga jubileuszowa Profesora Jerzego Jaskierni, red. R. M. Czarny, K. Spryszak, Toruń 2012.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

Nauczyciel wprowadza uczniów w temat zajęć, jakim jest państwo. Informuje, jakie cele będą realizować:

  1. Poznają definicję państwo.

  2. Przeanalizują uwarunkowania kształtujące państwo.

  3. Scharakteryzują cechy i funkcje państwa.

  4. Posłużą się mapą podziału politycznego świata.

Następnie prowadzący pyta klasę, czym jest państwo. Następuje burza mózgów. Uczniowie podchodzą po kolei do tablicy i zapisują dowolne hasła, które kojarzą im się z terminem „państwo”.

Po przeprowadzeniu burzy mózgów nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie cytatu Arystotelesa Człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie, taki zaś, który z natury, a nie przez przypadek, żyje poza państwem, jest albo nędznikiem, albo nadludzką istotą, który znajduje się we wstępie do e‑materiału. Następuje dyskusja. Uczniowie interpretują wspólnie cytat i dzielą się swoimi przemyśleniami na jego temat. Odpowiadają, czy zgadzają się z jego treścią i podają argumenty popierające swoje zdanie.

Faza realizacyjna

Nauczyciel prosi uczniów o dobranie się w 3‑4 osobowe zespoły. Ich zadaniem będzie opracować prosty koncept państwa idealnego. Prowadzący zapisuje na tablicy aspekty, na których mają się skupić uczniowie:

  1. Co jest potrzebne, aby mogło istnieć państwo?

  2. Dlaczego właśnie te elementy są potrzebne?

  3. Czym skutkuje brak tych elementów?

  4. Czym charakteryzuje się państwo idealne?

  5. Jakie są funkcje państwa?

Uczniowie w grupach dyskutują i tworzą mapę myśli na temat państwa idealnego. Robią to w zeszytach lub na specjalnie przygotowanych do tego celu arkuszach. Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów. Zwraca szczególną uwagę na to, aby każdy członek grupy był aktywny i odpowiednio argumentował swoje pomysły, ale w żaden sposób nie ingeruje w treści zapisywane przez uczniów.

Kolejny etap zajęć związany jest z blokiem tekstowym e‑materiału. Nauczyciel prosi osobę chętną o przeczytanie pierwszego akapitu tekstu. Pozostali uczniowie słuchają ze zrozumieniem. Następnie uczniowie wspólnie analizują schemat przedstawiający podstawowe elementy państwa oraz fragment związany z funkcjami państwa. Prowadzący pyta licealistów, jak rozumieją poszczególne hasła i treści i czy się z nimi zgadzają. Pyta też, czy uczniowie dopisaliby coś więcej do tego schematu, a jeśli tak, to dlaczego. Następuje dyskusja monitorowana przez nauczyciela, który pilnuje, aby wszyscy brali w niej aktywny udział.

Po dyskusji związanej ze schematem każda z grup krótko przedstawia opracowane przez siebie koncepty państwa idealnego. Zadaniem pozostałych uczniów jest skomentować pomysły kolegów i koleżanek, odnosząc się do schematu z e‑zasobu. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów i w razie potrzeby wyjaśnia kontrowersyjne kwestie.

Kolejnym etapem lekcji jest praca z tekstem e‑materiału, który porusza tematy związane z obywatelstwem i granicami państw (do paragrafu związanego z tematem kolonizacji). Następuje praca indywidualna uczniów z tekstem. Alternatywnie można też zrealizować warsztat/dyskusję dotyczącą granic. W tym celu należy stworzyć na środku klasy symbolicznie (linia) lub fizycznie (z krzeseł) barierę przedstawiającą granicę, która rzeczywiście istnieje lub istniała, np. mur berliński, mur pomiędzy Izraelem a Autonomią Palestyńską w Jerozolimie; podzielić klasę i rozstawić uczniów po dwóch stronach, tym samym stwarzając okoliczność do rozmowy o tym, czym jest granica, jaka jest/może być jej funkcja, jak postrzegamy osoby żyjące za granicą (w szczególności gdy graniczne państwa pozostają ze sobą w konflikcie), kto może przekraczać granice i na jakich warunkach itp.

Gdy uczniowie zapoznają się już z materiałem nauczyciel prosi ich o zastanowienie się jak wygląda kwestia obywatelstwa polskiego i granic Polski. Na jakich zasadach można uzyskać polskie obywatelstwo? Jakie są granice Polski ze względu na ich genezę? Z jakimi krajami współcześnie graniczymy? Czy w przeszłości granice Polski wyglądały tak samo? Następuje dyskusja na forum klasy monitorowana przez prowadzącego.

Po wspólnym mówieniu kwestii obywatelskich i granicznych Polski, nauczyciel przypomina i zwracam uczniom uwagę na to, że jednym z głównych przyczyn zmian granic w przeszłości był proces kolonizacyjny. Prowadzący prosi uczniów o przeanalizowanie mapy Afryki w e‑zasobie, która pokazuje jakie państwa wzięły udział w kolonizacji czarnego kontynentu. Następnie pyta licealistów, jakie wnioski można wyciągnąć na jej podstawie. Uczniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami oraz dyskutują na temat pozytywnych i negatywnych skutków kolonializmu.

Po krótkiej dyskusji na temat kolonializmu nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z ostatnią częścią bloku tekstowego e‑zasobu, który związany jest z państwami współczesnego świata. Gdy cała klasa zapozna się już z materiałem, prosi każdego ucznia o powiedzenie 2‑3 zdań na temat tego, co przeczytali i czego dowiedzieli się z mapy interaktywnej. Nauczyciel zwraca licealistom uwagę na to, aby słuchali dokładnie tego, co mówią koledzy i koleżanki, żeby nie powtarzać tych samych treści. Prowadzący zachęca uczniów, aby podzielili się dodatkową wiedzą na ten temat, jeśli takową posiadają.

Ostatnim etapem fali realizacyjnej lekcji jest praca z grą edukacyjną, która znajduje się po bloku tekstowym i słowniczku e‑zasoby. Podsumowuje ona większość materiału zrealizowanego podczas zajęć. Nauczyciel prosi uczniów o podzielenie się na 3‑4 osobowe grupy o innym składzie, niż te utworzone na początku zajęć. Zespoły grają w grę, które polega na wyborze prawidłowej odpowiedzi na dane pytanie w czasie 30 sekund. Każda grupa ma do dyspozycji atlas, który może okazać się pomocny przy niektórych pytaniach. Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów.

Faza podsumowująca

Nauczyciel zdaje uczniom następujące pytania:

  1. Czego dowiedzieliście się z dzisiejszej lekcji?

  2. Co było dla was najciekawsze?

  3. O czym chcielibyście dowiedzieć się więcej?

  4. Na skali od 1 do 5 jak oceniacie swoją wiedzą na temat tego, czym jest państwo, jakie są jego cechy i funkcje?

  5. Co wiecie na temat podziału politycznego świata?

Następuje krótka dyskusja podsumowująca treści poruszone podczas lekcji. W razie potrzeby prowadzący wyjaśnia kwestie sporne i problematyczne oraz odpowiada na dodatkowe pytania uczniów.

Po rozmowie na forum klasy uczniowie przystępują do indywidualnego rozwiązywania ćwiczeń na końcu e‑zasobu. Zadania, których licealiści nie zdążą rozwiązać w klasie można zadać jako pracę domową.

Praca domowa

W ramach pracy domowej uczniowie dokańczają ćwiczenia, których nie zdążyli rozwiązać podczas zajęć, oraz uzupełniają/modyfikują swoje mapy myśli na temat państwa idealnego w oparciu o wiedzą zdobytą podczas lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grę można wykorzystać jako element lekcji podsumowujących blok tematyczny o podziale politycznym świata.