Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Świat w literackim zwierciadle. Realizm w prozie XIX w.

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

3) rozpoznaje w utworach cechy prądów literackich i artystycznych oraz odczytuje ich funkcje;

6) rozpoznaje w utworach literackich konwencje: baśniową, oniryczną, turpistyczną, nadrealistyczną, postmodernistyczną;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

omawia wybrane teksty kultury jako dzieła realistyczne,
charakteryzuje sposób kreacji świata przedstawionego w powieściach Ojciec Goriot i Pani Bovary,
interpretuje wymowę obrazu Augusta Renoira, określając konwencję, w której został namalowany.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
analiza materiału źródłowego (porównawcza);
mapa myśli.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Świat w literackim zwierciadle. Realizm w prozie XIX w.” Uczestnicy zajęć zapoznają się z fragmentem prozy w e‑materiale: Ojciec Goriot oraz Pani Bovary. Przygotowują się do omówienia tekstu, szukając informacji na temat kontekstu historycznoliterackiego. Wybrane osoby mogą zebrać potrzebne wiadomości do wstępnego rozpoznania tekstu.

Faza wprowadzająca:

Wskazana przez nauczyciela osoba odczytuje treść ćw. 1 z sekcji „Sprawdź się”: Wyjaśnij, w jaki sposób odróżniasz sceny realistyczne od scen fantastycznych w dziele literackim. Podaj przykłady utworów, w których współistnieją takie sceny.
W ten sposób uczniowie ustalają wstępnie, jakie warunki powinno spełniać dzieło realistyczne. Notują swoje ustalenia w formie mapy myśli. Nauczyciel zapowiada, że podczas lekcji uczniowie będą analizowali fragmenty XIX‑wiecznych powieści, aby ustalić, czy są to dzieła napisane w konwencji realistycznej.
Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

Faza realizacyjna:

Prowadzący prosi, by uczniowie podzielili się na 2 grupy; pierwsza będzie pracowała z tekstem Ojca Goriot, a druga z tekstem Pani Bovary. Pierwszym zadaniem obu grup jest zapoznanie sie z odpowiednią częścią bloku tekstowego oraz sformułowanie odpowiedzi na pytania zawarte w pionowych osiach dotyczących odpowiedni powieści Balzaka i powieści Flauberta. Po upływie ustalonego czasu liderzy grup prezentują ustalenia swoich zespołów.
Następnie obie grupy zapoznają się z odpowiednią mapą myśli zamieszczoną w sekcji multimedium. Grupa pierwsza wykonuje polecenie 1, a grupa druga - polecenie 2.
W podsumowaniu tej fazy lekcji zespoły odpowiadają na pytania: Czy Ojciec Goriot / Pani Bovary jest powieścią realistyczną? Co o tym świadczy?
Uczniowie notują swoje ustalenia w zeszytach.
Interpretacji obrazu Renoira Śniadanie wioślarzy uczniowie dokonują wspólnie. Pomocne w tym będą ćwiczenia 4‑8 z sekcji „Sprawdź się” i ewentualne wsparcie nauczyciela.

Faza podsumowująca:

Uczniowie dobierają się w pary i wymieniają poglądami, dzielą się tym, czego się nauczyli.
Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy. Prosi o samoocenę uczniów dotyczącą współpracy w zespole oraz wykonanego zadania. Dokonuje oceny pracy wybranych uczniów.

Praca domowa:

Wykonaj ćw. 2 i 3 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Witold Bobiński, Konteksty kulturowe w dydaktyce literatury, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.
Ryszard Handke, Alfabet kultury w lekturze tekstu literackiego, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.
Jakub Majkowski, Egoiści w powieści Gustawa Flauberta pt. „Madame Bovary”, „Ogrody Nauk i Sztuk” 2017/7.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się