Autor: Joanna Oparek

Temat: Cechy stylu literackiego Jana Pawła II na przykładzie Tryptyku rzymskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• zapoznaje się z muzyczną interpretacją Tryptyku rzymskiego;

• omawia cechy dojrzałego idiostylu Karola Wojtyły;

• uzupełnia mapę myśli cytatami z fragmentów Tryptyku rzymskiego;

• rozwija wybraną tezę interpretacyjną.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• interpretacje muzyczne.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel może zaproponować uczniom wysłuchanie fragmentów muzycznej interpretacji poematu Tryptyk rzymski z albumu Stanisława Soyki lub recytacji Krzysztofa Globisza.

2. Nauczyciel zaznacza, że poemat został wydany w 2003 roku w sześciu językach: polskim, niemieckim, angielskim, hiszpańskim, francuskim i włoskim. Podkreśla również, że w Tryptyku rzymskim Jan Paweł II nadał swym rozważaniom oryginalną formę stylistyczną - praca poetycka była poszukiwaniem języka adekwatnego do przekazania treści o charakterze metafizycznym, płynących z poznania religijnego i osobistych przeżyć duchowych autora.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji, nawiązując do historii twórczości literackiej Jana Pawła II i określając fazę, gdy jego poezja uzyskała rozpoznawalny, indywidualny charakter.

2. Nauczyciel wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie czytają treści sekcji „Przeczytaj”. Następnie zapoznają się z materiałem filmowym i wykonują polecenie 1.

2. Przed przystąpieniem do polecenia 2 nauczyciel może poprosić wybraną osobę o omówienie (na podstawie multimedium) cech dojrzałego idiostylu artystycznego Karola Wojtyły (upodobanie do powtarzania, migotliwość znaczeń, intelektualizm, obiektywizm stwierdzeń, operowanie milczeniem, impresywne użycie języka, pytania retoryczne, słownictwo nacechowane aksjologicznie, interdyscyplinarność tekstu).

3. Uczniowie wykonują polecenie 2. Wybrana osoba prezentuje odpowiedzi (cytaty i opisy funkcji), a inni uczniowie uzupełniają. Nauczyciel komentuje. Polecenie 2 może także zostać wykonane wspólnie.

4. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i wykonują ćwiczenia 1, 2, 3, 4. Ćwiczenie 5 może przybrać formę dyskusji. Zadania 6, 7, 8 wykonywane są w parach. Nauczyciel może poprosić kilka osób o zaprezentowanie wypracowań i referatów (ćwiczenia 7 i 8), a następnie porównać je i skomentować.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu. Na koniec prosi chętnego ucznia o podsumowanie: charakterystykę stylu literackiego Jana Pawła II. Inni uczniowie mogą uzupełnić wypowiedź.

2. Nauczyciel w ramach podsumowania przywołuje pracę Ewy Porady Antropologia «Tryptyku rzymskiego» Jana Pawła II (Wrocławki Przegląd Teologiczny 16 (2008) nr 2, s. 58)
   Dzieło Papieża posiada podwójny wymiar artystyczny: obok dużej wartości literackiej: jest piękną poezją, jest także dziełem, można by rzec: wizualnym. Czytając bowiem Tryptyk, stajemy niejako przed obrazem lub rzeźbą, która ukazuje nam kolejne części. Dlatego warto, posługując się słowami kard. Franciszka Macharskiego, wczytać się w ten poemat, tak „jak otwiera się tryptyk lub bramę”. I rzeczywiście wspomniany poemat można – i należy – czytać tak jak ogląda się tego typu dzieła: druga, środkowa cześć Tryptyku wydaje się stanowić klucz do interpretacji dwóch pozostałych części (pierwszej i trzeciej).

3. Na zakończenie nauczyciel może podkreślić związek stylu literackiego Jana Pawła II z tematyką jego twórczości – religią, historią Kościoła i narodu polskiego, a także z osobowością autora, ukształtowaną przez jego duchowość. Nauczyciel może przywołać tu fragmenty pracy Czesława Gładczuka „Tryptyk rzymski” - wielkie przesłanie.
   https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_Teologiczne_Bialystok_Drohiczyn_Lomza/Studia_Teologiczne_Bialystok_Drohiczyn_Lomza-r2003-t21/Studia_Teologiczne_Bialystok_Drohiczyn_Lomza-r2003-t21-s421-428/Studia_Teologiczne_Bialystok_Drohiczyn_Lomza-r2003-t21-s421-428.pdf (s. 427‑428)
   W liście z okazji wydania dzieł literackich Karola Wojtyły /Tutte le operre letterarie, Bompiani, 2001/ Jan Paweł II odsłonił swą kondycję poetycką: „W tę wiekową symfonię wniosły swój wkład także język i historia Narodu, którego jestem synem. Dziękuję Panu, że dał mi zaszczyt i radość uczestniczenia w tym kulturowym i duchowym przedsięwzięciu: najpierw z młodzieńczą pasją, później, w miarę upływu lat, z postawą stopniowo wzbogacaną przez kontakt z innymi kulturami, a przede wszystkim przez zgłębianie niezmierzonego dziedzictwa kulturowego Kościoła. I tak mój głos pozostał, owszem polski, lecz zarazem stał się europejski, zgodnie z podwójną tradycją, wschodnią i zachodnią. G. Reale tak szkicuje osobowość Karola Wojtyły: „Karol Wojtyła łączy w sobie - w różnym stopniu - trzy wielkie siły duchowe, za których pomocą człowiek od zawsze poszukiwał prawdy: „sztukę”, „filozofię”, „wiarę i religię. „Połączenie tych trzech sił w jedność, jaką znajdują u Wojtyły, stanowi to, co Platon nazwał daimonionem, z którym człowiek rodzi się i który towarzyszy mu przez całe życie, a który niektórzy współcześni psycholodzy nazywają „kodem duszy” I to właśnie ów daimonion towarzyszy Karolowi Wojtyle i jest nieustannie obecny we wszystkim, co robi i co mówi”.

Praca domowa:

1. Spośród podanych tez interpretacyjnych wybierz jedną i rozwiń ją, analizując wybrany wiersz Karola Wojtyły.
   - W Tryptyku rzymskim Karola Wojtyły zawarta została epifania.
   - W Tryptyku rzymskim Karola Wojtyły funkcjonuje motyw spotkania biblijnego.
   - Tryptyk rzymski Karola Wojtyły ukazuje znaczenie historii stwarzania świata przez Boga.
   - Tryptyk rzymski Karola Wojtyły zawiera refleksje na temat duchowej kondycji człowieka.
   - Tryptyk rzymski Karola Wojtyły dotyczy zdumienia jako początku myślenia filozoficznego.
   - W Tryptyku rzymskim Karola Wojtyły w wymiarze uniwersalnym zostały ukazane czas, wieczność, odpowiedzialność, klucze.

Materiały pomocnicze:

• Ewa Porada Antropologia «Tryptyku rzymskiego» Jana Pawła II (Wrocławki Przegląd Teologiczny 16 (2008) nr 2.

• https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_Teologiczne_Bialystok_Drohiczyn_Lomza/Studia_Teologiczne_Bialystok_Drohiczyn_Lomza-r2003-t21/Studia_Teologiczne_Bialystok_Drohiczyn_Lomza-r2003-t21-s421-428/Studia_Teologiczne_Bialystok_Drohiczyn_Lomza-r2003-t21-s421-428.pdf

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Film”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.