Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imiona i nazwiska autorów: dr hab. Małgorzata Luc, dr hab. Jacek Szmańda, prof. UP
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Żuławy Wiślane
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa III
PODSTAWA PROGRAMOWA
XIV. Regionalne zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Polski: podział na regiony fizycznogeograficzne, budowa geologiczna i zasoby surowcowe, ukształtowanie powierzchni, sieć wodna, warunki klimatyczne, formy ochrony przyrody, stan środowiska przyrodniczego.
Uczeń:
1) wskazuje na mapie główne regiony fizycznogeograficzne Polski;
4) identyfikuje związki pomiędzy budową geologiczną Polski i własnego regionu a głównymi cechami ukształtowania powierzchni;
6) wykazuje znaczenie przyrodnicze, społeczne i gospodarcze, w tym turystyczne jezior oraz sztucznych zbiorników na obszarze Polski.
Kształtowane kompetencje kluczowe
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wskazuje na mapie Polski jednostki regionalizacji fizycznogeograficznej Polski.
ocenia wpływ warunków przyrodniczych na rozwój rolnictwa i osadnictwa,
analizuje i identyfikuje treści zawarte w różnych opracowaniach kartograficznych (system sieci rzecznej, ukształtowanie powierzchni na mapie hipsometrycznej, etapy rozwoju delty),
dostrzega prawidłowości we wpływie procesów fluwialnych, eolicznych i akumulacji morskiej na ukształtowanie powierzchni terenu Żuław Wiślanych.
Strategie nauczania: konektywizm
Metody nauczania: pomiary na mapie, rozmowa kierowana, dyskusja dydaktyczna
Formy zajęć: praca indywidualna, praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: komputer z dostępem do internetu (aplikacja Google Earth Pro), mapa ogólnogeograficzna Polski
Materiały pomocnicze
Literatura:
Fac‑Beneda J.M. Charakterystyka hydrologiczna jeziora Druzno, [w:] Jezioro Druzno, Monografia Przyrodnicza, Cz. Nitecki (red.): Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie, 2013: 15‑31.
Geograficzny atlas Polski dla szkół średnich, red. Bruno S, Nowa Era, Kraków, 2009.
Kulma R., Haładus A., Lidzbarski M., Zasoby wód podziemnych na obszarze Żuław Wiślanych, „Gospodarka Surowcami Mineralnymi” 2002 (18), s. 117—135.
Plit J., Naturalne i antropogeniczne przemiany krajobrazów delty Wisły, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego” 2010 (13), s. 15‑28.
Szmytka R., Osadnictwo olęderskie na Żuławach w ujęciu historii środowiskowej, „Historyka: Studia metodologiczne” 2016 (46), s. 63‑78.
Wrońska D., Pirus E., Górecki J., Jaszczuk S., Klimiuk L., Encyklopedia Geografia, wyd. II poprawione, wyd. Greg, Kraków 2020.
Zasoby internetowe:
https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBu%C5%82awy_Wi%C5%9Blane [dostęp: 13.05.2021].
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Czynności organizacyjne.
Przedstawienie celów lekcji.
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć i prosi o:
zainstalowanie i otworzenie aplikacji Google Earth (link: google.earth.com);
wpisanie w wyszukiwarce (ikona z lupą) nazwy Gdańsk;
po otwarciu programu z wizualizacją sceny satelitarnej ujścia Wisły wyszukanie miejsca oznaczonego czerwoną łezką;
powiększenie zasięgu obrazu aż do pojawienia się nazwy Kąty Rybackie - przy pomocy ikony służącej do powiększania obrazu (-/+ w prawym dolnym rogu monitora), wciskając minus powoli;
wybranie w menu ikony linijki (7 ikona od góry) i zmianie jednostki odległości z m na km (trójkąt obok jednostki otwiera menu zmiany jednostki);
naprowadzenie na ikonę lokalizacyjną Gdańska (czerwona łezka) kursora oznaczonego krzyżykiem (napis - punkt początkowy), kliknięcie w jej środek, a następnie przeciągnięcie kursorem do brzegu Zalewu Wiślanego koło Kąt Rybackich;
odczytanie z kwadratu o żółtym polu wartości odległości (powinno być ok. 37 km);
wciśnięcie krzyżyka w czarnym polu i zamknięcie funkcji linijki.
Następnie nauczyciel prosi o przeciągnięcie kursora oznaczonego białą strzałką w miejsce ujścia Wisły (biały cypel wysunięty na północ w kierunku Zatoki Gdańskiej) i odczytanie współrzędnych geograficznych (współrzędne odczytuje się w prawym rogu dolnego paska menu; uwaga! - podczas poruszania myszką współrzędne zmieniają się synchronicznie).
Odczytane wartości współrzędnych powinny być zbliżone do 54°21’/22’ N i 18°57’E.
Faza realizacyjna
Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z informacjami zawartymi w multimedium (treściami merytorycznymi, filmem edukacyjnym).
Następnie inicjuje rozmowę na następujące tematy:
położenie geograficzne, w tym względem regionalizacji fizycznogeograficznej Polski oraz rozmiary delty Wisły;
ukształtowanie powierzchni (ze szczególnym uwzględnieniem obszarów depresyjnych) i fazy powstawania Żuław;
układ hydrograficzny delty Wisły (ilość ramion i etapy ich powstawania);
rola warunków naturalnych (rzeźby terenu i stosunków wodnych) w rozwoju osadnictwa i krajobrazu kulturowego Żuław.
Nauczyciel przeprowadza rozmowę kierowaną. Prosi uczniów o krótkie wypowiedzi na temat genezy wybranych form terenu i sieci hydrograficznej (w tym jeziora Druzno) na Żuławach.
Nauczyciel poleca wykonanie ćwiczeń interaktywnych.
Faza podsumowująca
Uczniowie z pomocą nauczyciela wskazują na związki procesów morfotwórczych z formami terenu oraz relacje stosunków wodnych do rzeźby terenu.
Podsumowując, definiuje pojęcia depresji, kryptodepresji, polderu, jeziora deltowego, mady (wskazuje przykłady z obszaru Żuław).
Nauczyciel ocenia pracę najbardziej aktywnych uczniów.
Praca domowa
Korzystając z aplikacji Google Earth, określ położenie geograficzne rozwidlenia Leniwki i Nogatu (53°55’ N i 18°51’E) oraz Leniwki i Szkarpawy (54°16’ N i 18°53’E). Zmierz odległość pomiędzy nimi (37‑38 km).
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Film edukacyjny – uczeń może samodzielnie wskazać koryta ujściowe Wisły. Film może być wykorzystany jako materiał powtórzeniowy podczas lekcji „Podsumowanie wiadomości o regionach fizycznogeograficznych Polski” (zakres rozszerzony XIII.1‑XIII.7) i „Regiony fizycznogeograficzne Polski” (zakres podstawowy XIV.1).
Ćwiczenia interaktywne – uczeń określa współrzędne i odległości korzystając z aplikacji Google Earth; uczeń w oparciu o treści zawarte w bloku tekstowych i słowniczku pojęć wskazuje właściwe odpowiedzi na zadane pytania testowe. Materiał może być wykorzystany w samodzielnej pracy ucznia, a także w trakcie lekcji, podczas których określa się współrzędne geograficzne.